Wielka piątka (psychologia)
Wielka piątka - model osobowości składający się z pięciu czynników autorstwa Paula Costy i Roberta McCrae. To trochę coś jak enneagram i socjonika z tą różnicą, że ma większe oparcie w nauce.
Założenia
Model wielkiej piątki zakłada, że pewne cechy są u nas dziedziczone, są kwestią genetyczną i przez całe życie pozostają niezmienne. Te czynniki są uniwersalne. Nie zależą od rejonu czy kultury.
Elementy wielkiej piątki
Model wyróżnia 5 elementów osobowości[1][2].
Neurotyczność vs stałość emocjonalna
Ten wskaźnik bada podatność na trudne emocje takie jak stres, lęk, zmieszanie, poczucie winy, gniew. Osoby o wysokiej neurotyczności mają zwykle trudności adaptacyjne w nowym otoczeniu oraz są bardziej narażone na zaburzenia lękowe (np. fobię społeczną) i depresję. Osoby z przeciwnego bieguna z kolei cechuje spokój, stała samoocena, zrównoważenie.
Należy jednak pamiętać, że wskaźnik ten dotyczy jednostek zdrowych. Nawet jeśli ktoś ma wysoką neurotyczność w Wielkiej Piątce, przyjmuje się, że to nadal jest norma, która nie wymaga z automatu leczenia. Do diagnozowania zaburzeń psychicznych, w których poziom lęku uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie, są przeznaczone inne kwestionariusze.
Chociaż wysoka neurotyczność mogłaby się wydawać jednoznacznie negatywna, posiada ona pewne plusy. Osoby neurotyczne:
- szybciej dostrzegają sygnały zagrożenia, dzięki czemu mogą im przeciwdziałać, zanim będzie za późno
- w firmie stanowią ważne ogniwo podejmowania decyzji, które potrafi wskazać, co może pójść nie tak. Dzięki temu można przygotować plan B.
Osobom neurotycznym zwykle trudno jest zaakceptować swoją cechę charakteru, ale odpowiednie korzystanie z niej, może stać się w pewnych sytuacjach atutem. Warto nauczyć się traktować reakcje fizjologiczne swojego organizmu z pewnym dystansem, jako dodatkową informację (np. "Oho, mój organizm szykuje się do walki!").
Media popularne często twierdzą, że stres jest dla ludzi zabójczy, co nie jest prawdą. Z naukowego punktu widzenia dyskusyjne jest, czy taka emocja w ogóle istnieje! Do worka stres wrzucamy bardzo różne stany emocjonalne, które znacząco się od siebie różnią (strach, lęk, agresja itp.).
Zespół kierowany przez dr Abiolę Keller z University of Wisconsin odkrył, że zabójczy dla ludzi nie jest sam stres, tylko... przekonanie, że stres jest zabójczy. Osoby, które twierdziły, że często doświadczają stresu i jednocześnie wierzyły, że ma on na nie zły wpływ, faktycznie umierały przedwcześnie. Ale wśród osób, które deklarowały częsty stres, jednak nie widziały w nim skrytego zabójcy, taka zależność nie wystąpiła.
Dlaczego? Jest na ten temat kilka hipotez:
- Działa tu efekt nocebo (odwrotność placebo). Silna wiara w to, że coś nam szkodzi, sprawia, że faktycznie pogarsza się nasz stan zdrowia
- Ludzie poddani ciągłemu stresowi i wierzący w jego szkodliwość, dopatrują się w tym źródła swoich problemów, zaniedbując inne aspekty dbania o siebie (np. zdrowa dieta, aktywność fizyczna)
- Ludzie, zamiast uczyć się współpracować ze stresem, próbują na wszelkie sposoby go zwalczyć, przez co są skłonni szukać rozwiązania w używkach (np. alkohol, papierosy, marihuana).
Ekstrawersja vs Introwersja
Ten wskaźnik bada siłę zapotrzebowania na kontakty międzyludzkie, wigor, energię i potrzebę poszukiwania nowych doznań. Osoby introwertyczne potrzebują więcej samotności, unikają częstych relacji społecznych. Na zewnątrz wyglądają na spokojniejszych niż ekstrawertycy.
Otwartość na doświadczenie
Ten wskaźnik bada ciekawość oraz gotowość do przyjmowania nowych pomysłów, doświadczeń i wartości. Osoby o niskiej otwartości będą preferować wypróbowane i stare ścieżki. Ta cecha jest skorelowana z poglądami politycznymi. Osoby o wysokiej otwartości, częściej są bardziej lewicowe, zaś osoby o niskiej otwartości - prawicowe.
Ugodowość vs antagonizm
Ten wskaźnik bada podejście do innych ludzi. Osoby ugodowe są skromne, prostolinijne, altruistyczne, skłonne do ustępstw, kompromisów i poświęceń. Są zwykle postrzegane jako przewidywalne i życzliwe. Antagoniści nie przywiązują większej uwagi do innych. Wykorzystują ich, manipulują i porzucają bez większego bólu. Nie ufają innym.
Sumienność vs nieukierunkowanie
Ten wskaźnik bada stopień zorganizowania, pracowitości i wytrwałości w dążeniu do celu. Sumienność sprzyja ciężkiej pracy i rozważnemu planowaniu. Może przerodzić się w perfekcjonizm. Nieukierunkowanie z kolei sprzyjają wygodnictwu i lenistwu.
Test osobowości
Bezpłatny test osobowości jest dostępny na stronie http://www.outofservice.com/bigfive/ Wypełniając go przy okazji pomagamy w badaniach naukowych. Niestety nie ma dostępnej polskiej wersji językowej.
W teście należy odpowiedzieć na pytania w skali od 1 do 5:
- Zupełnie się nie zgadzam
- Nie zgadzam się
- Po środku
- Zgadzam się
- W zupełności się zgadzam
W polu wyboru w górnym opisie możemy zdecydować, czy oceniamy tylko siebie, czy chcemy od razu porównać siebie do innej osoby.
W teście nie ma prawidłowych i błędnych odpowiedzi. Zaznaczaj szczerze, przemyśl sprawę.
Poniżej tłumaczenie w wykonaniu redaktorów Mruczek Wiki
| Parametr | Oryginał | Parametr | Tłumaczenie |
| I see myself as someone who... | Widzę siebie jako osobę która... | ||
| 1 | ...Is talkative | 1 | ...jest rozmowna |
| 2 | ...Tends to find fault with others | 2 | ...jest skłonna obwiniać innych |
| 3 | ...Does a thorough job | 3 | ...wykonuje dokładnie pracę |
| 4 | ...Is depressed, blue | 4 | ...jest depresyjna, przygnębiona |
| 5 | ...Is original, comes up with new ideas | 5 | ...jest oryginalna, tworzy nowe pomysły i koncepcje |
| 6 | ...Is reserved | 6 | ...jest powściągliwa, zdystansowana |
| 7 | ...Is helpful and unselfish with others | 7 | ...jest pomocna i altruistyczna |
| 8 | ...Can be somewhat careless | 8 | ...może być czasem niedbała |
| 9 | ...Is relaxed, handles stress well | 9 | ...jest wewnętrznie spokojna, odporna na stres |
| 10 | ...Is curious about many different things | 10 | ...jest ciekawa wielu rzeczy |
| 11 | ...Is full of energy | 11 | ...jest pełna energii |
| 12 | ...Starts quarrels with others | 12 | ...rozpoczyna kłótnie z innymi |
| 13 | ...Is a reliable worker | 13 | ...jest solidnym, sumiennym pracownikiem |
| 14 | ...Can be tense | 14 | ...może być spięta, sztywna |
| 15 | ...Is ingenious, a deep thinker | 15 | ...jest pomysłowym, głębokim myślicielem |
| 16 | ...Generates a lot of enthusiasm | 16 | ...tworzy duży entuzjazm |
| 17 | ...Has a forgiving nature | 17 | ...jest wyrozumiała z natury (łatwo wybacza) |
| 18 | ...Tends to be disorganized | 18 | ...jest niezorganizowana |
| 19 | ...Worries a lot | 19 | ...dużo się martwi |
| 20 | ...Has an active imagination | 20 | ...ma bogatą wyobraźnię |
| 21 | ...Tends to be quiet | 21 | ...jest cicha |
| 22 | ...Is generally trusting | 22 | ...zwykle ufa |
| 23 | ...Tends to be lazy | 23 | ...jest leniwa |
| 24 | ...Is emotionally stable, not easily upset | 24 | ...jest stabilna emocjonalnie, trudno wpadająca w zdenerwowanie |
| 25 | ...Is inventive | 25 | ...jest pomysłowa |
| 26 | ...Has an assertive personality | 26 | ...jest asertywna (łatwo odmawia) |
| 27 | ...Can be cold and aloof | 27 | ...może być zimna i na uboczu |
| 28 | ...Perseveres until the task is finished | 28 | ...wytrwa do końca zadania |
| 29 | ...Can be moody | 29 | ...może być kapryśna |
| 30 | ...Values artistic, aesthetic experiences | 30 | ...ceni sztukę i estetyczne doświadczenia |
| 31 | ...Is sometimes shy, inhibited | 31 | ...jest czasem cicha i pohamowana |
| 32 | ...Is considerate and kind to almost everyone | 32 | ...jest taktowna i uprzejma wobec prawie wszystkich |
| 33 | ...Does things efficiently | 33 | ...robi rzeczy sprawnie |
| 34 | ...Remains calm in tense situations | 34 | ...zachowuje spokój w napiętych sytuacjach |
| 35 | ...Prefers work that is routine | 35 | ...preferuje rutynową pracę |
| 36 | ...Is outgoing, sociable | 36 | ...jest otwarta, towarzyska |
| 37 | ...Is sometimes rude to others | 37 | ...jest czasem niegrzeczna wobec innych |
| 38 | ...Makes plans and follows through with them | 38 | ...robi plany i podąża za nimi |
| 39 | ...Gets nervous easily | 39 | ...łatwo się denerwuje |
| 40 | ...Likes to reflect, play with ideas | 40 | ...lubi rozmyślać i rozważać różne koncepcje |
| 41 | ...Has few artistic interests | 41 | ...ma niewiele zainteresowań artystycznych |
| 42 | ...Likes to cooperate with others | 42 | ...lubi współpracować z innymi |
| 43 | ...Is easily distracted | 43 | ...łatwo się rozprasza |
| 44 | ...Is sophisticated in art, music, or literature | 44 | ...czuje się wyrafinowana w sztuce, muzyce lub literaturze |
| 45 | ...Is politically liberal | 45 | ...jest politycznie liberalna |
| 46 | ...Has high self-esteem | 46 | ...ma wysoką samoocenę |
| Your gender - Female, Male | Twoja płeć - kobieta, mężczyzna | ||
| If you choose to rate another person, what is their gender? | Jeśli wybrano drugą osobę, jaka jest jej płeć? | ||
| How old are you? | Ile masz lat? | ||
| If you choose to rate another person, how old are they? (Enter your best guess if you do not know.) | Jeśli wybrano drugą osobę, ile ona ma lat? (wpisz najbardziej prawdopodobny wiek, jeśli nie znasz dokładnego) |
Dalsze pytania są opcjonalne.
Wyniki userów
Pochwal się swoim wynikiem w poniższej galerii! :)
Zobacz też
