Syndrom kiedyś było lepiej
Syndrom "kiedyś było lepiej" - częste uleganie sentymentom i uważanie "wcześniejszych czasów" za lepsze od obecnych.
Historia syndromu
Udokumentowane przypadki narzekania na "dzisiejsze czasy" są tak stare jak pismo[1].
W XX wieku p.n.e. jeden z Sumerów napisał tekst "Skryba i jego zepsuty syn". Był bardzo popularny, zachował się do naszych czasów w ponad 50 kopiach. Tytułowy Skryba zwraca synowi uwagę, że miał lepiej niż inni rówieśnicy, bo "nigdy nie kazał mu zbierać trzciny, nigdy nie kazał mu pracować w polu ani go utrzymywać, a teraz cierpi przez niego". Ojciec narzeka, że młody nigdy nie osiągnie człowieczeństwa i nie uzyska szacunku w mieście Ur.
W Babilonie, w IV wieku przed naszą erą ktoś pisał: "Młodzież ma dziś zepsute serca, jest zła i leniwa, nie będzie w stanie obronić naszej kultury".
"Nasza młodzież jest przywiązana do luksusów. Młodzi ludzie zostali źle wychowani, szydzą sobie z autorytetów, nie powstają na widok starszych" - Sokrates
"Nasza młodzież nie myśli dziś o niczym, zajmuje się tylko sobą, nie ma uszanowania dla rodziców i starszych; młodzi nie mają w sobie żadnej pokory, wypowiadają się tak, jakby wszystko wiedzieli, wszystko to, co my starsi uważamy za ważne, oni nazywają głupim. Nasze dziewczęta są próżne, nieroztropne oraz lubieżne, nie zwracają uwagi na to, co mówią, jak się ubierają i jak żyją." - Piotr Eremit (XI - XII wiek)
Zbytnie uproszczenie prowadzące do błędnych wniosków
Zakładanie automatycznie, że "kiedyś było lepiej", jest bardzo dużym uogólnieniem i stawa sprawę w kategoriach binarnych (prawda lub fałsz). W rzeczywistości należy na takie zagadnienia patrzeć szerzej tzn. "pod tym względem było lepiej, a pod tym względem było gorzej". Warto też zwrócić uwagę na fakt, że stwierdzenie "lepiej" w wielu wypadkach, może być subiektywnym osądem.
Przy zbytnim uogólnieniu powstaje niebezpieczna ideologia, która odrzuca wszystko co nowe, nie przyjmuje wielu faktów i obniża poczucie wartości młodego pokolenia. Efekt potwierdzenia czyli tendencja do preferowania informacji potwierdzających nasze poglądy i odrzucania informacji im zaprzeczającym sprawia, że tacy ludzie mają mocno skrzywiony obraz rzeczywistości.
Takie postrzeganie łapie się również na "fałszywy dylemat" czyli przedstawianie tylko dwóch możliwości w sytuacji, gdy jest ich więcej. W tym przypadku ktoś widzi jedynie "było gorzej / było lepiej", co uniemożliwia trzeźwy i pełen osąd. Więcej o podobnych błędach można przeczytać w artykule Pseudonauka.
Ludzie w trakcie swojej ewolucyjnej podróży wytworzyli szereg poznawczych mechanizmów-skrótów w celu poradzenia sobie z olbrzymią ilością informacji dostarczanych nam przez nasze zmysły. W szczególności mamy w zwyczaju filtrować dane dostarczane nam przez zmysły wedle filtra złożonego między innymi ze zbioru oczekiwań budowanych na bazie tego, w co wcześniej wierzyliśmy i co wcześniej przeżyliśmy, mamy w zwyczaju nadawać znaczenie niejednoznacznym danym nawet jeśli nie mają one żadnego rzeczywistego znaczenia, oraz mamy w zwyczaju wnioskować o związkach przyczynowo-skutkowych tam, gdzie ich nie ma (Iluzja korelacji, Post hoc ergo propter hoc)[2].
Poleganie na pamięci, która jest zawodna
Badania naukowe wielokrotnie wykazały, że ludzka pamięć jest zawodna. Człowiek może doskonale pamiętać zdarzenie, które nigdy nie miało miejsca albo bardzo je zniekształcić.
Efekt lampy błyskowej (flashbulb memory) sprawia, że szczególnie wspominamy zdarzenia, które wywołały u nas silne emocje. Wspomnienia ulegają zmianie w czasie, ale ludzie nadal są przekonani, że pamiętają wszystko bardzo dobrze. Możliwe jest też nauczenie się wspomnień, które nigdy nie miały miejsca.
Psycholog Elizabeth Loftus przeprowadziła eksperyment, który udowodnił, że przy odpowiednio silnej sugestii można wytworzyć fałszywe wspomnienia. Badanym przeczytano kilka relacji dotyczących wydarzeń z ich dzieciństwa, z których jedna – historia o zgubieniu się w centrum handlowym – była fałszywa. Następnie zostali zapytani o to, jak pamiętają poszczególne wydarzenia. Część badanych poprawnie wskazała fałszywe wspomnienie, niektórzy jednak opowiadali o nim jak o własnym doświadczeniu[3].
Po ataku na World Trade Center rozpoczęto projekt naukowy "9/11 Memory Consortium"[4], który miał za zadanie sprawdzić, jak ludzie będą pamiętać ten traumatyczny dzień. Przepytali 3000 ludzi w 7 miastach USA prosząc ich, by opowiedzieli gdzie byli i co myśleli, gdy dowiedzieli się o ataku.
Te same pytania zadawano tym samym osobom po upływie roku, 3 lat i 10 lat od tamtych wydarzeń. Odpowiedzi porównywano, ale nie informowano badanych o zaobserwowanych różnicach.
Wyniki były zaskakujące. Już po upływie roku zgodność z pierwszą relacją wynosiła tylko 61 procent. To wtedy zmiany były największe – w kolejnych latach badani tracili około 4,5 procenta dokładności rocznie. Co ciekawe znacznie więcej błędów dotyczyło przeżywanych emocji (60% zmian), niż faktów (40% zmian). Badacze zaobserwowali, że z czasem wspomnienia emocji wymieniają się – w miejsce faktycznie przeżytych podstawiamy te, które odczuwamy obecnie. Zwykle więc gwałtowne przeżycia towarzyszące tamtej chwili zmieniają się w naszej pamięci a znacznie chłodniejsze i bardziej analityczne podejście[5].
Można to w prosty sposób przełożyć na syndrom "kiedyś było lepiej". Ludziom z czasem dawne kłopoty wydają się mniej istotne i przykre, przez co umniejszają ich znaczenie. Jednocześnie obecne problemy traktują w wielkim zaangażowaniem emocjonalnym, przez co dochodzą do błędnego wniosku, że są obiektywnie gorsze.
Wszędzie wylewa się erotyka, czyli... nic się nie zmieniło
- Erotyczne klątwy w starożytności (18+)
- Seks w cieniu piramid. Prostytucja w starożytnym Egipcie (18+)
- Zabawki erotyczne w przedwojennej Polsce (18+)
- Rozpustni bogowie. Ostra pornografia w egipskiej mitologii (18+)
- Gołe baby renesansu. Wulgarna erotyka epoki odrodzenia (18+)
- Czy Forum Augusta miało kształt… wielkiego penisa? Seks w starożytnym Rzymie
- Seks ze zwierzętami. Przemilczany problem średniowiecza (18+)
- Burdele na kółkach. Płatna miłość w ogniu wojny
- Zboczona historia Trzystu. Cała prawda o seksie w starożytnej Sparcie (18+)
- Lesbijskie zabawy na renesansowych dworach (18+)
- Pokusy grzesznego ciała. Galeria średniowiecznej erotyki (18+)
- Gimnazjalista w łóżku ze służącą. Inicjacja seksualna naszych pradziadków
Po ulicach chodzą przestępcy, czyli... nic się nie zmieniło
- Narzeczony ugotowany we wrzącym smalcu!
- Krwawy kioskarz ze Lwowa
- Niemowlę w sławojce. Dzieciobójstwo w przedwojennej Polsce (18+)
- Najbardziej absurdalne przestępstwa w przedwojennej Polsce
- Pijak, złodziej i sadysta. Typowi radzieccy generałowie w czasie II wojny światowej
- Smarkacze z rewolwerami. Nieletni przestępcy w przedwojennej Polsce
- Zbrodniarze w mundurach. Czarne karty historii Wojska Polskiego
- Gajowy. Najniebezpieczniejszy zawód II Rzeczpospolitej
- Bruderferajn. Wileńska cosa nostra
- Bardzo dziki wschód. Bandytyzm w II Rzeczpospolitej
- Zegarmistrz, pedofil i seryjny morderca. Sprawa, która wstrząsnęła III Rzeszą
- 28 trupów zakopanych na działce. Morderczy biznes obrotnej wdówki (18+)
- Mój kochanek jest księdzem. I mordercą. Średniowieczna intryga kryminalna
- Seryjny morderca w nazistowskim Berlinie (18+)
- Dla dobrego rysunku mordowali ciężarne? Rzeźnicy z brytyjskiej porodówki (18+)
- Kazirodcza zbrodnia z kangurami w tle
- Upiór z Düsseldorfu. Niemiecki Kuba Rozpruwacz (18+)
- Baba Jaga istniała naprawdę. Ta historia nie pozwoli Wam w nocy zasnąć
- Galicyjskie fabrykantki aniołków. Nigdy nie osądzone seryjne morderczynie
- Zbrodniarze bez kary. Ludzie, o których wiemy, że zabili, a sąd i tak ich uniewinnił
- Brutalnie zamordowane w kwiecie wieku. Kobiety, które oddały życie dla sławy (18+)
- Bombowe dziewczyny. Polskie terrorystki sprzed 100 lat
Ludzie są okrutni, czyli... nic się nie zmieniło
- Mafijne początki Polski. Czy pierwsi Piastowie byli zwyczajnymi gangsterami?
- Psychopaci z Karaibów. Witajcie w piekle francuskich kolonii
- Niepełnosprawni w średniowieczu. Cierpienie, okrucieństwo i operacje plastyczne
- Niewolnice ojców i mężów. Brutalna prawda o losie kobiet w starożytnym Rzymie
- Cztery miliony skrobanek. Cała prawda o aborcji w przedwojennej Polsce
- Naśladowcy Hitlera? Amerykanie traktowali więźniów obozów koncentracyjnych jak bydło
- Gwałcone, bite, poniżane. Koszmarny żywot rzymskich prostytutek (18+)
- Trzeci maja w przedwojennej Polsce. Wielkie święto czy wielka rozróba?
- Bóg kazał zabijać Białych. Krwawe rebelie amerykańskich niewolników
- Ostatnie polskie wampiry? Polowania na krwiopijców pod Krakowem
- Mamy prawo do wszystkich Polek! Sowieckie gwałty nad Wisłą (18+)
- Czerwonoarmiści! Niemieckie kobiety są wasze! Sowieckie gwałty w Prusach i Berlinie
- Tyrania nie popłaca. Najbardziej makabryczne śmierci dyktatorów
- Kanibale w oblężonym Leningradzie
- Unikalne wspomnienia radzieckiego egzekutora. Tacy jak on strzelali w Katyniu
Niektórzy żyją w potwornych warunkach, czyli... nic się nie zmieniło
- Miliony zdziczałych dzieci. Przemilczany problem Związku Radzieckiego
- Dzieciństwo z piekła rodem. Prawdziwe losy małoletnich królów
- Złapano go na kradzieży, ale był tak biedny, że sąd go uniewinnił. Zgadnijcie, kim był z zawodu?
- Czy nasi pradziadkowie byli niewolnikami? Jak naprawdę wyglądało życie pańszczyźnianych chłopów?
- Największy zabójca w historii (głód). Jego ofiarą padły setki milionów ludzi
- Nasi pradziadkowie głodowali bardziej niż dzieci w Afryce. Czy strach przed niedożywieniem mamy w genach?
- Anatomia nędzy. Dlaczego w XIX-wiecznym Londynie matki sprzedawały swoje dzieci?
Ludzie są głupi, czyli... nic się nie zmieniło
- Analfabeci, idioci i alkoholicy. Najgorsi tyrani z Ameryki Łacińskiej
- Głupi jak… przedwojenny student
- Dość narzekań. Cyfrowi tubylcy wcale nie są głupsi od starszych pokoleń
- Technologie ogłupiają? Chyba tylko dziennikarzy. Jak bzdura stała się medialną sensacją?
- Trzy historie o smutnym losie pewnego narządu. Autokastracja w imię religii
- Pijani kierowcy w przedwojennej Polsce
- Osiem najgłupszych śmierci w dziejach
Syndrom na wesoło
Zobacz też
- Było nas jedenaścioro, mieszkaliśmy w jeziorze
- Depresja
- Doceń swoje cechy
- Hejter
- Klaps (czynność)
- Parafilia
- Pseudonauka
- Iluzja korelacji
- Teoria spiskowa
Przypisy
- ↑ http://michaltrela.natemat.pl/98233,jestesmy-gorsi-niz-nasi-starzy-sami-jestescie
- ↑ https://dlaczegoniebog.wordpress.com
- ↑ http://gadzetomania.pl/2773,ile-z-tego-co-pamietasz-wydarzylo-sie-naprawde
- ↑ http://911memory.nyu.edu
- ↑ http://www.crazynauka.pl/twoj-niesamowity-mozg-ktory-tak-bardzo-sie-myli/