Indywidualizm / kolektywizm (psychologia)
Chociaż pojęcia te pojawiają się w bardzo wielu teoriach psychologicznych, socjologicznych i ekonomicznych, badacze mają problem z jasnym zdefiniowaniem ich. Najczęściej indywidualizm i kolektywizm rozumie się jako przeciwstawne poglądy. W indywidualizmie jest położony nacisk na poszczególne jednostki, natomiast kolektywizm patrzy głównie na grupy jako całości.
Indywidualizm / kolektywizm - części składowe
Triandis w 1999 roku zaproponował takie rozróżnienie kultur indywidualistycznych i kolektywistycznych:
Czynnik | Indywidualizm | Kolektywizm |
---|---|---|
1. Rozumienie "ja" | Autonomiczne i niezależne od grupy | Współzależne z innymi. Definiowanie siebie jako część grupy. |
2. Struktura celów | Są niezależne od celów grupy. Jednostka stawia swoje cele ponad celami grupowymi. | Są kompatybilne z celami grupy. Jednostka stawia cele grupy ponad celami prywatnymi. |
3. Orientacja na postawy / orientacja na normy | Zachowanie jednostki regulowane głównie przez jej postawy (osobiste standardy, poglądy) | Zachowanie jednostki regulowane głównie przez normy, obowiązki i zobowiązania. |
4. Orientacja na racjonalność / orientacja na więzi | Indywidualizm akcentuje szacowanie własnych korzyści i strat płynących z relacji. Utrzymywanie kontaktów przynoszących osobiste korzyści. | Kolektywiści relacje z innymi i potrzeby innych członków grupy stawiają ponad własne korzyści. |
Wertykalne / horyzontalne kultury
Aby zachować pełniejszy obraz, Triandis w 1995 roku zaproponował dodanie drugiej osi opisującej kultury: wertykalne (hierarchiczne) / horyzontalne (równościowe). W ten sposób otrzymujemy cztery typy:
- Wertykalny indywidualizm, hierarchiczny indywidualizm (np. Stany Zjednoczone) - silne akcentowanie rywalizacji oraz współzawodnictwa. Jednostka chce być lepsza od innych jednostek.
- Horyzontalny indywidualizm, równościowy indywidualizm (np. Australia, kraje skandynawskie) - silne akcentowanie współpracy dającej korzyści wszystkim jednostkom. Jednostka jest wyjątkowa, ale nie musi być najlepsza.
- Wertykalny kolektywizm, hierarchiczny kolektywizm (np. południowa Azja) - koncentracja na wewnętrznej spójności grupy. Hierarchia społeczna widziana jako konieczny element zachowania tej spójności. Akcentowanie uległości wobec władzy i poświęcenia dla dobra grupy.
- Horyzontalny kolektywizm, równościowy kolektywizm (np. Izrael) - akcentowanie empatii, towarzyskości i współpracy. Osoby postrzegają siebie głównie jako członków wspólnot, w których akcentowana jest równość. Dobrze tę ideę oddaje izraelski kibuc.