Język walijski: Różnice pomiędzy wersjami
brak opisu edycji
m (→Niektóre zdania i zwroty: Linkowanie do szablonu, by pokazać "specyficzny styl instrukcji".) |
Angelfrost (dyskusja | edycje) Nie podano opisu zmian |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Rzetelny artykuł}} | |||
{{Achtung|Ten artykuł opisuje fonologię i ortografię języka walijskiego oraz jego rolę wśród społeczności. Klucz do transkrypcji wymowy znajduje się na stronie [[:wikipedia:Help:IPA/Welsh|Help:IPA/Welsh]] (Wikipedia).}} | |||
[[Plik:CymraegMem.jpeg|thumb|Przykładowy mem w języku walijskim]] | [[Plik:CymraegMem.jpeg|thumb|Przykładowy mem w języku walijskim]] | ||
'''Język walijski''' (wal. ''Cymraeg'' [ | '''Język walijski''' ({{abbr|wal.|język walijski}} ''Cymraeg'' [kəmˈraːɨɡ] lub ''y Gymraeg'' [ə ɡəmˈraːɨɡ]) jest językiem należącym do grupy brytańskiej języków celtyckich rodziny indoeuropejskiej. | ||
Konwersacje w języku walijskim zyskały popularność w sierpniu 2019 na [[Pociągopolis (Discord)|serwerze Pociągopolis]] i [[Kenex Spam Center]] za sprawą [[Dood]]a i [[Angelfrost]]a. | Konwersacje w języku walijskim zyskały popularność w sierpniu 2019 na [[Pociągopolis (Discord)|serwerze Pociągopolis]] i [[Kenex Spam Center]] za sprawą [[Dood]]a i [[Angelfrost]]a. | ||
== | == Fonologia i ortografia == | ||
=== Spółgłoski === | |||
Poniżej w tabeli zawarto fonemy spółgłoskowe w języku walijskim. W nawiasach okrągłych ujęto powszechne alofony bądź fonemy występujące wyłącznie w zapożyczeniach. W nawiasach ostrokątnych znajduje się transkrypcja ortograficzna danego fonemu. | |||
{| class="wikitable" style="text-align:center;" | |||
|+ Spółgłoski | |||
! | |||
! colspan=2 | Labialne | |||
! colspan=2 | Dentalne | |||
! colspan=2 | Alweolarne | |||
! colspan=2 | Lateralne | |||
! colspan=2 | Post-<br>alweolarne | |||
! colspan=2 | Palatalne | |||
! colspan=2 | Welarne | |||
! colspan=2 | Uwularne | |||
! colspan=2 | Glotalne | |||
|- | |||
! Nosowe | |||
| style="border-right: none;" | m̥ <small>⟨mh⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | m <small>⟨m⟩</small> | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | n̥ <small>⟨nh⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | n <small>⟨n⟩</small> | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | ŋ̊ <small>⟨ng⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | ŋ <small>⟨ngh⟩</small> | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
|- | |||
! Plozywne | |||
| style="border-right: none;" | p <small>⟨p⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | b <small>⟨b⟩</small> | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | t <small>⟨t⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | d <small>⟨d⟩</small> | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | (tʃ) <small>⟨ts/ti⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | (dʒ) <small>⟨j/di⟩</small> | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | k <small>⟨c⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | ɡ <small>⟨g⟩</small> | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
|- | |||
! Frykatywne | |||
| style="border-right: none;" | f <small>⟨ff/ph⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | v <small>⟨f⟩</small> | |||
| style="border-right: none;" | θ <small>⟨th⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | ð <small>⟨dd⟩</small> | |||
| style="border-right: none;" | s <small>⟨s⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | ɬ <small>⟨ll⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | ʃ <small>⟨si⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | χ <small>⟨ch⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | h <small>⟨h⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | | |||
|- | |||
! Wibranty | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | r̥ <small>⟨rh⟩</small> | |||
| style="border-left: none;" | r <small>⟨r⟩</small> | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
|- | |||
! Aproksymanty | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | l <small>⟨l⟩</small> | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | j <small>⟨i⟩</small> | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | w <small>⟨w⟩</small> | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
| style="border-right: none;" | | |||
| style="border-left: none;" | | |||
|} | |||
Do nietypowych cech języka walijskiego należy obecność bezdźwięcznych sonorantów nosowych {{nowrap|/m̥ n̥ ŋ̊/}} oraz spółgłoski lateralnej frykatywnej /ɬ/, która często jest interpretowana przez Polaków jako ''ś'' [ɕ], ''ch'' [x] i ''l'' [l] wymówione jednocześnie. | |||
=== Samogłoski === | |||
Poniżej w tabeli ujęto fonemy samogłoskowe w języku walijskim: | |||
{| class="wikitable" style="text-align:center;" | |||
|+ Samogłoski (monoftongi) | |||
! rowspan=2 | | |||
! colspan=2 | Przednie | |||
! colspan=2 | Centralne | |||
! colspan=2 | Tylne | |||
|- | |||
! <small>krótkie</small> | |||
! <small>długie</small> | |||
! <small>krótkie</small> | |||
! <small>długie</small> | |||
! <small>krótkie</small> | |||
! <small>długie</small> | |||
|- | |||
! Przymknięte | |||
| ɪ <small>⟨i⟩</small> | |||
| iː <small>⟨i⟩</small> | |||
| ɨ <small>⟨y/u⟩</small> | |||
| ɨː <small>⟨y/u⟩</small> | |||
| ʊ <small>⟨w⟩</small> | |||
| uː <small>⟨w⟩</small> | |||
|- | |||
! Średnie | |||
| ɛ <small>⟨e⟩</small> | |||
| eː <small>⟨e⟩</small> | |||
| ə <small>⟨y⟩</small> | |||
| | |||
| ɔ <small>⟨o⟩</small> | |||
| oː <small>⟨o⟩</small> | |||
|- | |||
! Otwarte | |||
| | |||
| | |||
| a <small>⟨a⟩</small> | |||
| aː <small>⟨a⟩</small> | |||
| | |||
| | |||
|} | |||
/ɨ/ oraz /ɨː/ występują jedynie w północnej Walii; na południu wymawiane są odpowiednio /ɪ/ oraz /iː/. | |||
Do nietypowych cech należy zapis samogłosek /ʊ/ i /uː/ przy użyciu litery ''w''. | |||
{| class="wikitable" style="text-align:center;" | |||
|+ Dyftongi | |||
! | |||
! colspan=3 | Koniec | |||
|- | |||
! Początek | |||
! przednie | |||
! centralne | |||
! tylne | |||
|- | |||
! przymknięte | |||
| ʊi <small>⟨wy⟩</small> | |||
| ʊɨ <small>⟨wy⟩</small> | |||
| ɪu <small>⟨iw⟩</small>, ɨu <small>⟨uw/yw⟩</small> | |||
|- | |||
! średnie | |||
| ɛi <small>⟨ei⟩</small>, ɔi <small>⟨oi⟩</small> | |||
| eɨ <small>⟨eu/ae⟩</small>, ɔɨ <small>⟨oe/ou⟩</small> | |||
| ɛu <small>⟨ew⟩</small>, əu <small>⟨yw⟩</small> | |||
|- | |||
! otwarte | |||
| ai <small>⟨ai⟩</small> | |||
| aɨ <small>⟨au⟩</small>, aːɨ <small>⟨ae⟩</small> | |||
| au <small>⟨aw⟩</small> | |||
|} | |||
Dyftongi zawierające /ɨ/ występują wyłącznie w północnej Walii; na południu /ʊɨ/ przeszło w /ʊi/, {{nowrap|/ɨu, ɛɨ, ɔɨ/}} przeszły w {{nowrap|/ɪu, ɛi, ɔi/}}, zaś {{nowrap|/aɨ, aːɨ/}} przeszły w /ai/. Na południu istnieje ponadto tendencja do upraszczania dyftongów w mowie codziennej. | |||
=== Znaki diakrytyczne === | |||
Język walijski korzysta z następujących diakrytyków: | |||
* cyrkumfleks (ˆ) przeważnie jest używany do znaczenia długich samogłosek, więc ''â'', ''ê'', ''î'', ''ô'', ''û'', ''ŵ'', ''ŷ'' zawsze reprezentują długie samogłoski; aczkolwiek nie wszystkie długie samogłoski są oznaczone cyrkumfleksem, więc litery ''a'', ''e'', ''i'', ''o'', ''u'', ''w'', ''y'' bez cyrkumfleksa niekoniecznie zawsze reprezentują krótkie samogłoski; | |||
* grawis (`) jest czasem używany w zapożyczeniach z innych języków w celu wskazania, że dana samogłoska jest krótka, podczas gdy według języka walijskiego można by tam spodziewać się długiej samogłoski, np. ''mwg'' [muːɡ] ('dym'), ''mẁg'' [mʊɡ] ('kubek'); | |||
* akut (´) jest czasem używany w celu zaznaczenia akcentowanej sylaby w wyrazach wielosylabowych, np. wyrazy ''gwacáu'' ('opróżnić') i ''dicléin'' ('odmówić') mają akcent na ostatnią sylabę, aczkolwiek nie wszystkie wyrazy wielosylabowe znaczą w ten sposób akcent (jak chociażby ''Cymraeg'' 'język walijski', pomimo akcentu na ostatnią sylabę nie posiada diakrytyku);; | |||
* diereza (¨) oznacza, że dane dwie samogłoski należy wymówić osobno z rozziewem, a nie jako dyftong. | |||
W nieformalnym stylu grawis i akut najczęściej są pomijane, podobnie diereza; aczkolwiek cyrkumfleks zazwyczaj jest zapisywany. Samogłoski diakrytyzowane nie są uznawane za osobne litery. | |||
''''' | == Walijski w kulturze == | ||
Pierwotnie zainteresowanie językiem walijskim wśród społeczności dotyczyło wyłącznie Dooda, który stosunkowo często na dawnej konferencji [[Mafia 69|Mafii 69]] na [[GG]] spamował wyrazem z języka walijskiego ''cwpwrdd'' [ˈkʊpʊrð] 'szafa'. Wyraz ten wydawał się dziwny, gdyż dla większości osób powodował niemałą konsternację związaną z pisownią – jest to spowodowane dość osobliwą cechą walijskiego, gdzie litera ''w'' służy do zapisu samogłosek /ʊ/ i /uː/. | |||
'''' | 30 grudnia 2014 na swoim kanale [[YouTube]] Dood opublikował film o tytule ''Minecraft do pobrania ZA DARMO!'', który zawierał wspomniane wcześniej słowo ''cwpwrdd''<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=LyBMjmDIsOU Minecraft do pobrania ZA DARMO!, <small>doodox6, YouTube, 30.12.2014</small>]</ref>. | ||
'''' | Później w 2016 roku na [[SMWMods (Discord)|serwerze SMWMods]] i [[Sky'owo (Discord)|serwerze Sky'owo]] wielokrotnie spamowano ''cwpwrdd'' w formie nawiązania do filmu Dooda, jednakże było to zjawisko bardziej niszowe i ograniczone. | ||
8 czerwca 2019 użytkownik Angelfrost na [[shoutbox]]ie KSC zwrócił uwagę, że zdanie wysłane przez Dooda "Mo cówi rógnik dyg lawien łogwą o durę ztało? Ua!" (pisownia oryginalna) brzmi dla niego jak walijski. Następnie Angelfrost rozpoczął spamowanie po walijsku, pisząc "''Rholio blewog, cig eidion llawn sudd, caws Cheddar blasus! Picls craslyd, winwns! Mwstard a sos coch!!!''" ("Puszysta bułka, soczysta wołowina, wyśmienity ser Cheddar! Chrupiące pickle, cebulka! Musztarda i keczup!!!"), co było jednym ze [[Kenex Spam Center#Cytaty|znanych cytatów]] Dooda przetłumaczonym na język walijski. | |||
'''' | 2 sierpnia 2019 na serwerze Pociągopolis [[User:Mruczek|Mruczek]] wysłał wiadomość o treści "''Mae Ziopeng yn chwaraewr proffesiynol mewn gemau cyfrifiadurol!''" ("Ziopeng jest profesjonalnym graczem w gry komputerowe!"). Zapoczątkowało to konwersacje w języku walijskim na serwerze Pociągopolis. | ||
{{Słownik|llawlyfr}} | |||
'''' | 3 sierpnia 2019 Dood utworzył w dziale Spam multijęzykowy temat o nazwie "''rhes ryfedd y nefoedd''", który zawierał utwór "[[dziwny wiersz siema]]" opacznie przetłumaczony na język walijski<ref>[https://www.kscforum.ga/viewtopic.php?t=976 rhes ryfedd y nefoedd – Kenex Spam Center, <small>Doodoxing, kscforum.ga, 03.08.2019</small>] <small>[http://web.archive.org/web/*/https://www.kscforum.ga/viewtopic.php?t=976 <nowiki>[WebArchive]</nowiki>]</small></ref>. Zapoczątkowało to popularność języka walijskiego na Kenex Spam Center. | ||
''''' | 1 września 2020 za sugestią Angelfrosta na [[MruczekWiki]] nowy szablon do tworzenia instrukcji w formie komiksów nazwano [[Szablon:Llawlyfr|Llawlyfr]], od walijskiego ''llawlyfr'' 'instrukcja, podręcznik'. | ||
=== Wybrane zwroty === | |||
Poszczególne transkrypcje zostały zapisane zgodnie z wymową północnej Walii. Dla dialektów południowych należy zamienić [ɨ] na [ɪ] oraz [ɨː] na [iː]. | |||
''''' | * ''cwpwrdd dillad'' [kʊpʊrð ˈdɪɬad] 'szafa na ubrania'. Wyraz ''cwpwrdd'' oznaczający szafę czyta się [ˈkʊpʊrð], podobnie do angielskiego ''cupboard''. Jest to jeden z pierwszych spopularyzowanych zwrotów w języku walijskim. | ||
* ''sebonllyd'' [sɛbɔnˈɬɨd] 'mydłowy'. Neologizm utworzony przez Angelfrosta z ''sebon'' ('mydło') + ''-llyd'' (przyrostek wskazujący na obfitość czegoś). Powtórzony dwa razy wyraz powstał na potrzeby przetłumaczenia oryginalnie słowackiego mema na język walijski, który to wysłał Angelfrost na KSC. Z założenia ma to być wyraz dźwiękonaśladowczy powstały z przetłumaczenia słowackiego zwrotu ''mydli mydli''; w memie mucha pocierała swoje "ręce" i stąd powstało to określenie<ref>[https://www.kscforum.ga/viewtopic.php?p=52482#52482 Hahahahaha jo-ho-ho! – Kenex Spam Center, <small>Angelfrost, kscforum.ga, 03.08.2019</small>] <small>[http://web.archive.org/web/*/https://www.kscforum.ga/viewtopic.php?t=971 <nowiki>[WebArchive]</nowiki>]</small></ref>. | |||
* ''gwich'' [ɡwiːχ] 'pisk, trzask'. | |||
* "''Duw, mae mor ddwfn''" [ˈdɨu, ma(ːɨ) mɔr ˈðʊvn], "Boże, jakie to głębokie". | |||
* ''dŵr gŵr'' [duːr ɡuːr] 'woda męża'. Zdanie zapoczątkowane przez Doodoxinga. | |||
* ''felly'' [ˈvɛɬɨ] 'więc, zatem'. Doodoxing wpisał w Google Tłumacz "takie sobie" i przetłumaczyło to w taki sposób. | |||
* "''Mae Doodoxing yn cŵl''" [ma(ːɨ) — ən ˈkuːl], "Doodoxing jest fajny". Zdanie było pseudonimem Doodoxinga na serwerze Discord, którego administratorami są [[User:Ezel|Ezel]], Patchimator i [[User:Utsuho|Utsuho]] na początku sierpnia 2019. Słowo ''cŵl'' [ˈkuːl] brzmi niemal identycznie jak angielskie ''cool''. | |||
* "''Rholio blewog, cig eidion llawn sudd, caws Cheddar blasus! picls craslyd, winwns! mwstard a sos coch!!!''", "Puszysta bułka, soczysta wołowina, wyśmienity ser Cheddar! Chrupiące pickle, cebulka! Musztarda i keczup!!!". Autorstwa Angelfrosta. | |||
* "''Roedd y cawl yn flasus, aeth yn wych, roedd yr ieir ynddo hefyd ac yn canu'n llawen. Mae'r cigydd yn dawnsio, mae'r bol llawn yn mwynhau bod yn llawn, a byddaf yn bwyta iogwrt!''", "Rosół był smaczny, udał się znakomicie, kury też w nim były i śpiewały radośnie! Rzeźnik sobie tańczy, brzuch najedzony cieszy się z najedzenia, a ja sobie zjem jogurt!". Autorstwa Doodoxinga. | |||
* ''madarch'' [ˈmadarχ] 'grzyb'. Słowo stało się popularne, gdy Angelfrost zmienił język [[Minecraft]]a na walijski. W oryginale brzmiało ''Madarchen Brown'' 'brązowy grzyb'. | |||
* ''llawlyfr'' [ˈɬauˌlɨv(ɨ)r] 'podręcznik, instrukcja'. Wśród społeczności MruczekWiki słowo to stało się określeniem na [[Szablon:Llawlyfr|specyficzny typ instrukcji]] w formie komiksu, zaprojektowany zgodnie z zaleceniami [[User Experience]]. | |||
== Walijski a sky'owski == | == Walijski a sky'owski == | ||
Dla osób nieznających obu języków język walijski może się wydawać bardzo zbliżony do [[Język sky'owski|języka sky'owskiego]], chociażby ze względu na dziwną pisownię bądź użycie apostrofów w wyrazach. Jednakże poza pozornymi podobieństwami są to dwa zupełnie inne języki. Apostrof w walijskim służy | Dla osób nieznających obu języków język walijski może się wydawać bardzo zbliżony do [[Język sky'owski|języka sky'owskiego]], chociażby ze względu na dziwną pisownię bądź użycie apostrofów w wyrazach. Jednakże poza pozornymi podobieństwami są to dwa zupełnie inne języki. Apostrof w języku walijskim oraz sky'owskim służy do zaznaczenia pominiętego fragmentu wyrazu, często stosowane przy przedimkach w obu językach. Jednakże w języku sky'owskim apostrof ma inną ważniejszą funkcję – używany jest przeważnie jako [[Język sky'owski#Vokal to'ok|znacznik samogłoskowy]] (''vokal to'ok''), znaczący laryngalizację danej głoski na skutek elizji wcześniejszej historycznej półsamogłoski. | ||
== | == Linki zewnętrzne == | ||
* [http://www.draigaceryr.eu www.draigaceryr.eu] – ''Draig ac Eryr'' ("Smok i Orzeł"), polska strona języka walijskiego | |||
== Przypisy == | == Przypisy == | ||
<references/> | <references/> | ||
== Nawigacja == | |||
{{Navbox KSC}} | {{Navbox KSC}} | ||
[[Kategoria:Historia]] | |||
[[Kategoria:Kenex Spam Center]] | [[Kategoria:Kenex Spam Center]] | ||
[[Kategoria:Kultura Pociągopolis]] | [[Kategoria:Kultura Pociągopolis]] | ||
[[Kategoria:Lingwistyka]] | [[Kategoria:Lingwistyka]] |