IPA/Pomoc

Oto podstawowy poradnik do symboli międzynarodowego alfabetu fonetycznego. Parę rzadkich symboli IPA nie jest uwzględnionych; można je znaleźć w głównym artykule IPA.

W miarę możliwości dla każdego symbolu IPA podano przykład w języku polskim bądź języku angielskim (RP odnosi się do odmiany brytyjskiej – Received Pronunciation, zaś GA do odmiany amerykańskiej – General American). Pozostałe języki obce, które są używane do zilustrowania dodatkowych dźwięków to przede wszystkim niemiecki, francuski, rosyjski, hiszpański. W przypadku symboli nie objętych tymi językami używane są inne języki jak czeski.

W lewej kolumnie wyświetlane są symbole.

Spis treści
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z Pozostałe symbole Diakrytyki Nawiasy Linki zewnętrzne

Symbole podstawowe

Symbol	Przykłady				Opis
	Język		Słowo	IPA
A
[a]	polski		jajo	[ˈjajo]	W języku polskim a między głoskami miękkimi jak i czy j.
	angielski	RP	cat	[kʰat]
[ä]	polski		kat	[kät̪]	Polskie a.
[ɐ]	angielski	RP	cut	[kʰɐt]	Podobnie polskie a, tylko z mniej otwartą szczęką. W transkrypcjach języka angielskiego [ɐ] zazwyczaj jest transkrybowane ⟨ʌ⟩.
[ɑ]	angielski	RP	father	[ˈfɑːðə]	Cofnięte w stosunku do [ä].
[ɒ]	angielski	RP	cot	[kʰɒt]	Jak [ɑ], tylko z zaokrągleniem warg.
[ʌ]	angielski	GA	cut	[kʰʌt]	Jak [ɔ], ale bez zaokrąglenia warg. W transkrypcjach języka angielskiego ⟨ʌ⟩ może oznaczać głoskę [ɐ] lub [ɜ].
[æ]	angielski	GA	cat	[kʰæt]	Dźwięk postrzegany jako będący pomiędzy polskim a a e.
B
[b]	polski		bas	[bäs̪]	Polskie b.
[β]	hiszpański		lava	[ˈläβ̞ä]	Jak [b], ale z otwartymi ustami.
C
[c]	czeski		stín	[sciːn]	Pomiędzy polskim tir a kir.
[ç]	niemiecki		nicht	[nɪçt]	Podobnie polskie chimera. Niektórzy w języku angielskim mają tę głoskę w słowie huge.
[ɕ]	polski		śruba	[ˈɕrubä]	Polskie ś.
D
[d]	polski		dom	[d̪ɔm]	Polskie d jest dentalne: język dotyka zębów. Angielskie d jest alweolarne: język nie dotyka zębów.
	angielski		dash	[dæʃ]
[ð]	angielski		this	[ðɪs]	Angielskie dźwięczne th.
[dz]	polski		dzwon	[d̪͡z̪von̪]	Polskie dz.
	angielski		adds	[ædz]
[dʒ]	angielski		jump	[d͡ʒʌmp]	Między polskim dź a dż. W transkrypcjach języka polskiego ⟨d͡ʒ⟩ zazwyczaj oznacza [d͡ʐ].
[dʑ]	polski		dźwięk	[d͡ʑvʲeŋk]	Polskie dź lub dzi.
[dʐ]	polski		dżem	[d͡ʐɛm]	Polskie dż. Przez polskich lingwistów głoska [d͡ʐ] jest transkrybowana ⟨d͡ʒ⟩.
E
[e]	polski		dzień	[d͡ʑeɲ]	Polskie e po głoskach miękkich jak i.
	hiszpański		bebé	[beˈβ̞e]
	angielski	Szkocja	face	[feːs]
[ɘ]	angielski	Australia	bird	[bɘːd]	Podobnie jak y w języku polskim, tylko bardziej cofnięte. [ɘ̟] w języku polskim zazwyczaj transkrybowane jest ⟨ɨ⟩.
	polski		mysz	[mɘ̟ʂ]
[ə]	angielski		above	[əˈbʌv]	Samogłoska średnia centralna, szwa; występuje przeważnie w sylabach nieakcentowanych.
[ɚ]	angielski	GA	runner	[ˈɹʌnɚ]	Samogłoska z retrofleksją.
[ɛ]	polski		ten	[t̪ɛn̪]	Polskie e.
[ɜ]	angielski	RP	bird	[bɜːd]	W RP odpowiednik [ə] w sylabach akcentowanych.
[ɝ]	angielski	GA	bird	[bɝd]	Samogłoska z retrofleksją. Odpowiednik [ɚ] w sylabach akcentowanych.
F
[f]	polski		futro	[ˈfut̪rɔ]	Polskie f.
G
[ɡ]	polski		gęsty	[ˈɡɛw̃s̪t̪ɘ̟]	Polskie g.
[ɢ]					Jak [ɡ], ale bardziej cofnięte, gardłowe.
H
[h]	angielski		high	[haɪ̯]	Angielskie h.
[ɦ]	czeski		Praha	[ˈpraɦa]	Dźwięczne lub czeskie h, występuje w niektórych polskich dialektach (Kresy, Podhale).
	polski	Kresy	herbata	[ɦɛrˈbät̪ä]
	angielski	RP	ahead	[əˈɦɛd]
[ʰ]	angielski		top	[tʰɒp]	Aspiracja; wymawiane z podmuchem powietrza.
I
[i]	polski		miś	[ˈmʲiɕ]	Polskie i.
	angielski		sea	[siː]
[ɪ]	angielski		sit	[sɪt]	Między polskim i a y.
[ɨ]	rosyjski		ты/ty	[t̪ɨ]	Jak polskie y, tylko bardziej przymknięte. W transkrypcjach języka polskiego ⟨ɨ⟩ zazwyczaj oznacza [ɘ̟].
J
[j]	polski		jutro	[ˈjut̪rɔ]	Polskie j.
	angielski		yes	[jɛs]
[ʝ]					Podobnie jak [j], ale mocniej, tak aby powstał szum.
[ɟ]	czeski		díra	[ˈɟiːra]	Pomiędzy polskim dino a gil.
[ʲ]	polski		kiedy	[ˈkʲed̪ɘ̟]	Wskazuje że głoska ma nałożoną barwę [j].
K
[k]	polski		buk	[buk]	Polskie k.
L
[l]	polski		pole	[ˈpɔlɛ]	Polskie l. Zwane "jasnym l".
	angielski	RP	leaf	[liːf]
[ɫ]	angielski	RP	feel	[fiːɫ]	"Ciemne l". Dawna wymowa ł w języku polskim.
	polski	Kresy	łapa	[ˈɫ̪äpä]
[ɬ]	walijski		llwyd	[ɬʊi̯d]	Dźwięk ll w języku walijskim. By wymówić tę spółgłoskę trzeba starać się wymówić [s], trzymając język w pozycji takiej jak przy [l].
[ɺ]					Flapnięte [l]; brzmi jak jednoczesne [l] i [ɾ].
M
[m]	polski		mama	[ˈmämä]	Polskie m.
[ɱ]	polski		symfonia	[s̪ɘ̟ɱˈfɔɲa]	Jak [m], ale zęby dotykają wargi jak w [f].
N
[n]	polski		nos	[n̪ɔs̪]	Polskie n jest dentalne: język dotyka zębów. Angielskie n jest alweolarne: język nie dotyka zębów.
	angielski		nice	[naɪ̯s]
[ŋ]	angielski		sing	[sɪŋ]	Jak ng w sufiksie -ing w języku angielskim. W języku polskim występuje przed [k] lub [ɡ].
	polski		bank	[bäŋk]
[ɲ]	polski		koń	[kɔɲ]	Polskie ń lub ni. Hiszpańskie ñ.
	hiszpański		español	[espäˈɲol]
O
[o]	polski		wiosna	[ˈvʲos̪n̪ä]	Polskie o po głoskach miękkich jak i.
	hiszpański		camión	[kaˈmjon]
	angielski	Szkocja	go	[ɡoː]
[ɔ]	polski		kot	[kɔt̪]	Polskie o.
[ø]	niemiecki		schön	[ʃøːn]	Jak [e], ale z zaokrągleniem warg jak przy [o].
	francuski		peu	[pø]
[ɵ]	francuski		je	[ʒɵ]	Podobnie jak [ʊ], ale z nieco obniżonym i uprzednionym językiem.
	angielski	RP	foot	[fɵt]
[œ]	niemiecki		Hölle	[ˈhœlə]	Jak [ɛ], ale z zaokrągleniem warg jak przy [ɔ].
	francuski		jeune	[ʒœn]
P
[p]	polski		pas	[päs̪]	Polskie p.
Q
[q]					Jak [k], ale bardziej cofnięte, gardłowe.
R
[r]	polski		rok	[rɔk]	Polskie drżące r w starannej wymowie. Symbol ⟨r⟩ często używany jest do ogólnej transkrypcji innych głosek rotycznych jak [ɾ] czy [ɹ] gdy nie budzi to wieloznaczności.
	hiszpański		perro	[ˈpero]
[ɾ]	polski		rok	[ɾɔk]	Polskie "flapnięte" r charakteryzujące się pojedynczym uderzeniem, występuje w szybkiej mowie.
	hiszpański		pero	[ˈpeɾo]
	angielski	GA	better	[ˈbɛɾɚ]
[ʀ]	francuski	Paryż	Paris	[paˈʀi]	Spółgłoska drżąca w tylnej części gardła (języczkowa), "paryskie r".
[ɹ]	angielski	RP	borrow	[ˈbɒɹəʊ]	Angielskie r.
[ɻ]	angielski	GA	borrow	[ˈbɑɻoʊ]	Jak [ɹ], ale ze zwinięciem lub odciągnięciem języka do tyłu.
[ʁ]	niemiecki		Rost	[ʁɔst]	Spółgłoska wymawiana w tylnej części gardła (języczkowa), ale bez drżenia.
S
[s]	polski		sum	[s̪um]	Polskie s jest wymawiane bliżej zębów niż angielskie.
	angielski		sit	[sɪt]
[ʃ]	angielski		shoe	[ʃuː]	Między polskim ś a sz. W transkrypcjach języka polskiego ⟨ʃ⟩ zazwyczaj oznacza [ʂ].
[ʂ]	polski		szum	[ʂum]	Polskie sz. Przez polskich lingwistów głoska [ʂ] jest transkrybowana ⟨ʃ⟩.
T
[t]	polski		tom	[t̪ɔm]	Polskie t jest dentalne: język dotyka zębów. Angielskie t jest alweolarne: język nie dotyka zębów.
	angielski		tick	[tʰɪk]
[ts]	polski		co	[t̪͡s̪ɔ]	Polskie c.
	angielski		cats	[kʰæts]
[tʃ]	angielski	RP	church	[t͡ʃɜːt͡ʃ]	Między polskim ć a cz. W transkrypcjach języka polskiego ⟨t͡ʃ⟩ zazwyczaj oznacza [t͡ʂ].
[tɕ]	polski		ćma	[t͡ɕmä]	Polskie ć lub ci.
[tʂ]	polski		czas	[t͡ʂäs̪]	Polskie cz. Przez polskich lingwistów głoska [t͡ʂ] jest transkrybowana ⟨t͡ʃ⟩.
U
[u]	polski		buk	[buk]	Polskie u.
	angielski	GA	food	[fud]
[ʊ]	angielski	GA	hook	[hʊk]
	niemiecki		Stunde	[ˈʃtʊndə]
[ʉ]	angielski	RP	goose	[ɡʉːs]	Jak [u], ale wysunięte do przodu. Mniej więcej jak między polskim u a y.
V
[v]	polski		wór	[vur]	Polskie w.
[ʋ]	niderlandzki		wang	[ʋɑŋ]	Między polskim w a ł.
W
[w]	polski		łaska	[ˈwäs̪kä]	Współcześnie polskie ł.
	angielski		weekend	[wiːˈkɛnd]
[ʍ]	angielski	Irlandia	whine	[ʍɐɪ̯n]	Bezdźwięczne [w]. Brzmi jak [h] i [w] wymówione jednocześnie.
	polski		pomysł	[ˈpɔmɘ̟s̪ʍ]
[ɯ]	japoński		空気 / kūki	[kɯːki]	Jak [u], ale bez zaokrąglenia warg.
[ɰ]					Jak [w], ale bez zaokrąglenia warg.
[ʷ]	angielski		red	[ɹ̠ʷɛd]	Głoskę należy wymówić z zaokrąglonymi wargami.
X
[x]	polski		chleb	[xlɛp]	Polskie ch.
[χ]	niemiecki		Dach	[däχ]	Jak [x], ale bardziej cofnięte, gardłowe.
Y
[y]	niemiecki		über	[ˈyːbɐ]	Jak [i], ale z zaokrągleniem warg jak przy [u].
[ʏ]	niemiecki		schützen	[ˈʃʏt͡sn̩]	Jak [ɪ], ale z zaokrągleniem warg jak przy [ʊ].
[ɣ]	hiszpański		amigo	[äˈmiɣo]	Dźwięczne [x]. Coś między [ɡ] a [h].
	polski		niechby	[ɲeɣbɘ̟]
[ɤ]	estoński		kõrv	[kɤrv]	Jak [o], ale bez zaokrąglenia warg. Coś między [ʊ] a [ʌ].
[ʎ]	włoski		maglia	[ˈmäʎʎä]	Brzmi jak jednoczesne [l] i [j].
[ɥ]	francuski		nuit	[nɥi]	Brzmi jak jednoczesne [j] i [w].
[ˠ]	irlandzki		mór	[mˠoːɾˠ]	Brzmi jakby podczas głoski jednocześnie wymawiano [ɯ] lub [u] bez zaokrąglenia warg.
Z
[z]	polski		zero	[ˈz̪ɛrɔ]	Polskie z jest wymawiane bliżej zębów niż angielskie.
	angielski		zoo	[zuː]
[ʒ]	angielski		vision	[ˈvɪʒən]	Między polskim ź a ż. W transkrypcjach języka polskiego ⟨ʒ⟩ zazwyczaj oznacza [ʐ].
[ʑ]	polski		źle	[ʑlɛ]	Polskie ź.
[ʐ]	polski		żona	[ˈʐɔn̪ä]	Polskie ż. Przez polskich lingwistów głoska [ʐ] jest transkrybowana ⟨ʒ⟩.
Pozostałe
[θ]	angielski		thin	[θɪn]	Angielskie bezdźwięczne th.
[ɸ]	japoński		富士 / Fuji	[ɸɯd͡ʑi]	Jak [p], ale z otwartymi ustami. Brzmi trochę jak dmuchanie.
[ʔ]	polski		nie-e	[ˈɲeʔɛ]	Zwarcie krtaniowe, złapanie oddechu.
	angielski	RP	uh-oh	[ˈɐʔəʊ]
		Cockney	butter	[ˈbɐ̟ʔə]

Diakrytyki

Symbol	Przykłady	Opis
Nad symbolem
[ã]	francuski: vin blanc [vɛ̃ blɑ̃]	Wypowiadane nosowo.
[ä]	polski: kat [kät̪]	Wypowiadane z językiem pośrodku (ani uprzednionym, ani cofniętym).
[ă]	angielski: police [pə̆ˈliˑs]	Wypowiadane krótko.
Pod symbolem
[a̯]	polski: auto [ˈau̯t̪ɔ]; angielski: now [naʊ̯]	Samogłoska nie tworząca sylaby, występująca jako element dyftongu (sam diakrytyk często pomijany gdy nie budzi wieloznaczności, np. [naʊ]).
[n̥]	polski: krtań [kr̥t̪äɲ]	Bezdźwięczne, brzmi jak głośny szept.
[n̩]	angielski: button [ˈbʌtn̩]; czeski: krk [kr̩k]	Spółgłoska bez samogłoski; tworzy sylabę.
[d̪]	polski: dom [d̪ɔm]	Dentalne, podczas wypowiadania język dotyka zębów (diakrytyk często pomijany gdy w danym języku nie kontrastuje się głosek ze względu na dentalność).
Obok symbolu
[kʰ]	angielski: come [kʰʌm]	Spółgłoska z aspiracją, wymawiana z podmuchem powietrza.
[k’]		Spółgłoska ejektywna, wymawiana poprzez uniesienie, "wypchnięcie" krtani.
[aː]	angielski: shh! [ʃː]; polski ćśśś! [t͡ɕː]	Długa. Często używane dla długich samogłosek.
[aˑ]	angielski (RP): caught [ˈkʰɔˑt]	Półdługa. Dłuższe od normalnej głoski.
[ˈa]	polski: wielowyrazowy [ˌvʲelɔvɘ̟räˈz̪ɔvɘ̟] angielski: pronunciation [pɹ̥oʊ̯ˌnʌnsiˈeɪʃn̩]	Akcent główny. Zaznaczany przed sylabą, której dotyczy.
[ˌa]		Akcent poboczny. Zaznaczany przed sylabą, której dotyczy.
[.]	polski: Ala [ˈä.lä]	Granica sylaby (zazwyczaj nadmiarowe i często pomijane).

Nawiasy

Do transkrypcji IPA zdefiniowano dwa rodzaje nawiasów:

• /Slashe/ wskazują dźwięki, które są rozróżniane jako podstawowe składowe słów w danym języku przez jego rodzimych użytkowników; są to fonemy. Zmiana symboli między tymi slashami albo zmieniłaby zupełnie słowo na inne, albo wywołałaby nonsens. Dla rodzimego użytkownika języka polskiego nie ma znaczącej różnicy między ch w słowie chyba, a ch w słowie niechby, zatem, w notacji slashowej, oba te słowa posiadają ten sam symbol /x/: /ˈxɨba/, /ˈɲɛxbɨ/.
  Notacja między slashami jest również często umowna i nie zawsze w pełni reprezentuje artykułowane dźwięki: /kj/ w słowie kiedy /ˈkjɛdɨ/ nie oznacza, że wymawiane jest najpierw [k], a potem [j]; jest jedynie umownym sposobem transkrypcji tego słowa w sposób często abstrakcyjny. Tak więc czytelnik, który nie jest zaznajomiony z danym językiem, może nie wiedzieć, jak zawęzić te transkrypcje.
• [Nawiasy kwadratowe] wskazują bardziej szczegółowe cechy fonetyczne wymowy, niezależnie od norm czy opinii użytkowników języka. W nawiasach kwadratowych znajduje się to, co cudzoziemiec, który nie zna struktury języka, może usłyszeć jako poszczególne jednostki dźwięku. Dla przykładu ch w słowie chyba, a ch w słowie niechby to dwa różne dźwięki: [ˈxɘ̟bä], [ˈɲeɣbɘ̟]. ch w słowie niechby pod wpływem sąsiadującego b ulega udźwięcznieniu i przechodzi w [ɣ]. Uznanie tego za zupełnie odrębny dźwięk może być oczywiste dla osób mówiących językami, które rozróżniają [x] i [ɣ]. Pominięcie lub zawarcie takich szczegółów w nawiasach kwadratowych nie ma wpływu na zmianę tożsamości słowa, ale pomaga zawęzić wymowę do bardzo precyzyjnej.

Okazjonalnie spotykane są również:

• ⟨Nawiasy ostrokątne⟩, które służą do zapisu ortografii oraz transliteracji. Stąd też ⟨chyba⟩, ⟨niechby⟩, litera ⟨a⟩. Nawiasy ostrokątne nie są obsługiwane przez wszystkie fonty. Jeżeli nie prowadzi do wieloznaczności, to w tym celu również może stosowane być pochylenie.

Linki zewnętrzne

• Interactive IPA Chart
• jbdowse.com/ipa – zestaw symboli IPA wraz z nagraniami