System dwuturowy

System dwuturowy (two-round system) – system ordynacji, w której wyborcy oddają jeden głos na swojego preferowanego kandydata. Pomimo nazwy, wybory w systemie dwuturowym mogą być rozstrzygnięte w jednej turze, zazwyczaj gdy kandydat otrzyma odpowiednią liczbę głosów (najczęściej ponad 50% wszystkich głosów). Jeżeli żaden kandydat nie osiągnie tego progu, wówczas organizowana jest druga tura głosowania, w której biorą udział najczęściej dwaj kandydaci z największą ilością głosów w pierwszej turze.

System dwuturowy jest powszechnie stosowany na całym świecie w wyborach prezydenckich.

Charakterystyka

Zalety systemu dwuturowego:

• znacznie zmniejszenie problemu podziału głosów między podobnych programowo kandydatów,
• zwycięzca ostatecznie jest wybrany bezwzględną większością głosów.

Wady systemu dwuturowego:

• konieczność przeprowadzenia drugiej tury wyborów w stosunkowo krótkim czasie po pierwszej, w efekcie zwiększając całkowity koszt przeprowadzenia wyborów i czas między rozpoczęciem, a ogłoszeniem zwycięzcy,
• system dwuturowy, podobnie jak FPTP, silnie faworyzuje dwa najpopularniejsze ugrupowania,
• pomimo zmniejszenia problemu podziału głosów między podobnych programowo kandydatów, może to sprawić, że silniejszy kandydat może nie wygrać w pierwszej turze, zaś w drugiej może zmobilizować elektorat rywala,
• może znacząco zwiększać polaryzację w głęboko podzielonym społeczeństwie.

Głosowanie i liczenie głosów

W systemie dwuturowym głosowanie przebiega podobnie, jak w systemie FPTP – polega na zaznaczeniu kandydata, na którego wyborca chce oddać głos (najczęściej poprzez narysowanie dwóch przecinających się linii, czyli popularnego „X” w kratce obok preferowanego kandydata).

Następuje liczenie głosów. Jeżeli któryś z kandydatów osiągnie większość (50% + 1 głos), jest deklarowany zwycięzcą. Jeżeli żaden z kandydatów nie osiągnie większości, wówczas przeprowadzana jest druga tura, najczęściej między dwoma kandydatami z największą liczbą głosów.

Warianty

W niektórych wariantach niekoniecznie wymagana jest większość 50% + 1 głos do zwycięstwa w pierwszej turze. Przykładowo w Boliwii czy w Ekwadorze (jak i wielu krajach Ameryki Łacińskiej) poza osiągnięciem większości kandydat może również wygrać w pierwszej turze, jeżeli zdobędzie ponad 40% głosów i posiada 10 p.p. przewagi nad kolejnym kandydatem.

Krytyka

System dwuturowy cierpi na tą samą przypadłość co first-past-the-post – znacznie faworyzuje największe ugrupowania. Różnica polega na tym, że ostatecznie każdy wyborca może mieć wpływ na to, kto zostanie wybrany (w ewentualnej drugiej turze). Wadą jest również często konieczność głosowania strategicznego, bądź na mniejsze zło. Chcąc, aby wygrał ostatecznie kandydat programowo bliższy, wyborca może chcieć zagłosować na mniejsze zło w postaci kandydata jednego z dwóch największych ugrupowań, który mu bardziej odpowiada, licząc na zwycięstwo w pierwszej turze, bądź podnosząc morale przez drugą.

W systemie dwuturowym, podobnie jak w FPTP występuje ponadto spoiler effect – słabszy, programowo zbliżony kandydat jest w stanie zabrać silniejszemu, w ten sposób go krzywdząc, np. sprawiając, że nie wygra w pierwszej turze bądź też nawet nie wejdzie po drugiej (podział głosów).

W wyborach parlamentarnych dość często podnoszone są głosy, że system ten jest równie albo nawet bardziej niereprezentatywny niż FPTP. Dla Francji, gdzie system dwuturowy jest stosowany w wyborach do Zgromadzenia Narodowego tzw. wskaźnik Gallaghera (różnica między % głosów oddanych na partię, a % mandatów jaki ta partia otrzymała) jest drugi najwyższy w Europie, zaraz po Węgrzech.

Zastosowanie

System dwuturowy stosowany jest w wyborach prezydenckich na całym świecie. W wyborach parlamentarnych stosowany jest m.in. we Francji, w wyborach do Zgromadzenia Narodowego (izby niższej).

Zobacz też

• Alternative Vote (alternatywny sposób wybierania zwycięzcy bez konieczności przeprowadzania drugiej tury)