Bezwarunkowy dochód podstawowy

Bezwarunkowy dochód podstawowy (BDP) - koncepcja, która zakłada, że każdy obywatel kraju powinien otrzymywać ustawowo określoną kwotę pieniędzy, niezbędną do przetrwania. Nie byłaby ona uzależniona od sytuacji materialnej czy stanu zatrudnienia. Nie wymaga jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego.

Możliwe skutki wprowadzenia

Nadzieje	Obawy
Znacznie prostszy organizacyjnie niż skomplikowany system zasiłków Nie wymaga upokarzającego tłumaczenia się przed urzędnikiem Zapewnia ludziom większą wolność Pozwala zrezygnować z toksycznej pracy Daje czas i środki na przekwalifikowanie się Po znaleznieniu pracy nie traci się pomocy, więc jest większa motywacja do jej znalezienia Ogranicza przemoc ekonomiczną, ofiara nie boi się zostawić oprawcy z powodu braku środków do życia Daje większą odwagę do zakładania biznesów, bo jak nie wypali, masz poduszkę bezpieczeństwa	Duża inflacja Nie starczy środków na usługi publiczne, a BDP nie sfinansuje np. drogiej operacji ratującej życie Może zniechęcać rządy do dbania o usługi publiczne Co prawda programy pilotażowe pokazują, że BDP ludzi nie rozleniwia, ale oni zwykle dostają pieniądze tylko przez 2 lata. Nie wiadomo, jak się zachowają, gdy będą sądzili, że będą dostawać pieniądze prawdopodobnie do końca życia

Pierwszą zaletą jest znaczące uproszczenie systemu socjalnego. Zamiast rozbudowanych procedur generujących ogromne koszty podejmujących decyzję o przyznaniu i wysokości świadczenia, wystarczy wypłacić określoną sumę każdemu obywatelowi. Ten argument jest często przytaczany przez polityków, którzy chcą wprowadzenia BDP w Finlandii. Obecny system socjalny tego państwa jest przez obywateli opisywany jako bardzo skomplikowany, napastliwy a nawet wrogi.

Kolejnym plusem jest zwiększona skłonność do ryzyka. Obywatele mając świadomość, że państwo zapewni im minimum egzystencji, będą mogli stawiać na odważniejsze działania w biznesie. Eksperymenty z dochodem podstawowym były prowadzone w Indiach i Mołdawii oraz w kanadyjskim mieście Dauphin. Program nie zmniejszył tylko ubóstwa, ale rozwiązał wiele innych problemów.

Przeciwnicy najczęściej uważają, że bezwarunkowy dochód podstawowy rozleniwi społeczeństwo, ale nie musi tak być. W obecnym modelu w Polsce zasiłki traci się w momencie znalezienia pracy, co może być czynnikiem zniechęcającym do jej poszukiwania. W przypadku BDP o utracie "zasiłku" nie może być mowy. W wielu państwach zdarzają się sytuacje, w których obywatelowi nie opłaca się pracować na niewielki etat, bo zarobiłby mniej, niż dostaje za status bezrobotnego.

Jak wykazały wieloletnie badania prof. Evelyn Forget ekonomistki z University of Manitoba, eksperymentalnie wprowadzona koncepcja bliska BDP w mieście Dauphin sprawiła, że tylko dwie grupy pracowały mniej – kobiety, które niedawno zostały matkami i nastolatkowie. Matki przedłużały sobie w ten sposób urlop macierzyński, a nastolatkowe mogli skupić się na edukacji i nie musieli jej przerywać z powodów finansowych. Spadła też liczba obrażeń doznawanych w wypadkach, wizyt szpitalnych i korzystania z usług psychiatrów. Kondycja psychiczna mieszkańców uległa wyraźnemu poprawieniu. Po wprowadzeniu takich świadczeń obecnie można by też zrezygnować z prawnie określonej płacy minimalnej, co prawdopodobnie zmniejszyłoby bezrobocie.

Niektórzy obawiają się, że taki system mógłby zwiększyć ilość pieniądza w gospodarce, co doprowadziłoby do hiperinflacji. Choć badania prof. Evelyn Forget nie wykazały takiej zależności, należy pamiętać, że analizowany eksperyment z miasta Dauphin dotyczył bardzo niewielkiego obszaru, a Kanada w tamtym czasie nie miała żadnego problemu z inflacją.

Choć system bezwarunkowego dochodu podstawowego powinien uprościć aparat biurokracji i nadzoru, pozostaje pytanie o koszty jego wprowadzenia. Przykład Polski i programu 500+ pokazuje, że wprowadzenie namiastki jest już bardzo skomplikowane, kosztowne i problematyczne.

Zobacz też

MruczekWiki:

Wyborcza (paywall):

Dochód podstawowy batem na populistów? Znieczulenie nie uzdrowi świata