Język sky'owski: Różnice pomiędzy wersjami

'''Język sky'owski''' (''Ská'owosaé ámra'' {{IPA-sw|[ʃkaɪˀˈoːʋɔˌʃaɪ ˈɑːmɾɐ]|inline}}) jest historycznym językiem narodowym sky'owian. Współcześnie jest określany jako język stopniowo wymierający.

Do roku 1890 był dominującym językiem na terenach ówczesnego [[Sky'owo|Sky'owa]]. Był językiem urzędowym Sky'owa od 1872 do 1927 roku.

Dawniej język był zapisywany alfabetem starosky'owskim, jednakże wskutek reformy języka sky'owskiego w 1880 współcześnie język ten zapisuje się alfabetem łacińskim.

Większość dialektów języka sky'owskiego zawiera przynajmniej 17 fonemów pokazanych w poniższej tabeli (wątpliwości istnieją co do fonemicznego statusu /b/, /ʔ/, /h/ oraz /s/). W nawiasach ujęto fonemy występujące wyłącznie w zapożyczeniach.

| ʔ

Spośród spółgłosek plozywnych /t/ oraz /k/ są fortis (aspirowane) – określane przeważnie ''árdh'', zaś /d/ oraz /ɡ/ są lenis (nieaspirowane) – określane ''léans''. /p/ może być zarówno fortis, jak i lenis – aspiracja tej spółgłoski zależy od wielu czynników, między innymi od dialektu, przynależności klasowej; często zależy to również od osoby, a nawet od słowa, w którym występuje. Jest to skutek [[Defonologizacja|defonologizacji]] starosky'owskich fonemów /p/ i /b/ w jeden fonem – /p/. Obecnie dostrzega się odwrotny trend za sprawą licznych zapożyczeń z innych języków oraz włączenia litery ⟨b⟩ do oficjalnego alfabetu.

/n/ posiada alofon [ŋ] przed spółgłoskami welarnymi /k/, /ɡ/ oraz /x/. We współczesnych dialektach ponadto zachodzi tendencja do pozbywania się spółgłosek welarnych ([k], [ɡ] i [x]), zachowując welarną spółgłoskę nosową [ŋ] (analogicznie jak standardowa realizacja sufiksu ''-ing'' w języku angielskim). Stąd też ''fang'' /fanɡ/ wymawiane jest współcześnie [faŋ]. Językoznawcy traktują to fonologicznie jako sekwencje fonemów /nk/, /nɡ/ i /nx/ gdyż w niektórych bardziej konserwatywnych dialektach są one rozróżniane.

/s/ występuje wyłącznie w zapożyczeniach i reprezentuje spółgłoskę frykatywną bez palatalizacji [s].

/r/ jest właściwie spółgłoską uderzeniową alweolarną [ɾ]. W wygłosie w niektórych dialektach może ulec osłabieniu do aproksymanta [ɹ].

/x/, zapisywany jako dwuznak ⟨ch⟩, posiada alofon [ç] po samogłoskach przymkniętych przednich /iː/ oraz /ɪ/. /h/ jest marginalnym fonemem występującym w niektórych wyrażeniach kolokwialnych oraz przeważnie w wykrzyknieniach, jak ''eh'' [ɛh], wówczas zapisywany jest ⟨h⟩.

Akcent wyrazowy w języku sky'owskim jest cechą fonologicznie relewantną i wpływa na artykulację głosek: nieakcentowane samogłoski często są redukowane {{abbr|por.|porównaj}} pary minimalne ''fale'' [ˈfalə] i ''fale'' [fɐˈlɛ].

W niektórych słowach, szczególnie między samogłoskami, występuje cecha prozodyczna określana mianem ''vokal to'ok'' ("znacznik samogłoskowy"). Fonetycznie najczęściej odpowiada to zwarciu krtaniowemu oraz skróceniu poprzedzającej głoski. Analizy wykazały jednak że nie zawsze jest realizowany jako pełne zwarcie, częściej odpowiada mu laryngalizacja głoski. Sama nazwa zjawiska ''vokal to'ok'' [ˈʋɔkɐl ˈtɔˀɔk] jest zarazem jego przykładem.

Vokal to'ok wywodzi się z elizji wcześniejszej półsamogłoski ([j], [h] lub [w]) jako realizacja rozziewu. Vokal to'ok znaczony jest przy użyciu apostrofu, tak samo jak kontrakcja przedimków; nie wszystkie przedimki skrócone posiadają vokal to'ok. Przeważnie (choć nie zawsze) vokal to'ok występuje między dwoma samogłoskami (z których najczęściej następująca jest akcentowana, choć nie zawsze), aczkolwiek sama nazwa współcześnie jest myląca – odnosi się do historycznych samogłosek, a więc – za sprawą elizji – może także występować w otoczeniu spółgłosek, jak chociażby w ''a'mar'' [ɐˀˈmaɾ] (z ''ah̯amár''{{abbr|*|forma odtworzona}}) {{abbr|vs|versus}} ''amar'' [ɐˈmaɾ].

* między samogłoskami przymkniętymi, jak /iː/ oraz /eː/ (obecne /ɪ/), w mniejszym stopniu /ɛ/: [j] – ''lei̯éne''{{abbr|*|forma odtworzona}}, współcześnie: ''le'ene'' "żyć",

* między samogłoskami otwartymi, jak /a/ oraz /ɑː/, czasem /ɛ/: [h] – ''pah̯ár''{{abbr|*|forma odtworzona}}, współcześnie: ''pa'ár'' "para",

* między samogłoskami zaokrąglonymi, jak /ɔ/, /ɔː/ (obecne /oː/), /u/ (obecne /ʊ/) i /uː/, również /ɛ/: [w] – ''tow̯ok''{{abbr|*|forma odtworzona}}, współcześnie: ''to'ok'' "znacznik".

Współcześnie interwokaliczne /h/, /j/ i /w/ kompletnie zanikło i spółgłoski te występują wyłącznie w nagłosie bądź w wygłosie wyrazu. W większości przypadków elizja półsamogłoski spowodowała pojawienie się vokal to'ok – jedynie w nielicznych słowach, które są używane bardzo powszechnie (jak zaimek pytajny ''fo'' "kto", powstały poprzez elizję /w/ z ''fów̯u''{{abbr|*|forma odtworzona}}) zaszła dalsza elizja samogłoski, przekształcając wyraz w jednosylabowy (aczkolwiek nie jest to reguła; zaimek pytajny ''fa'en'' "kiedy" posiada vokal to'ok będący skutkiem elizji /h/ z historycznego ''fah̯en''{{abbr|*|forma odtworzona}}).

=== Zaimek ===

! Dopełnienie

! Zaimek dzierżawczy

| '''mé'''

| '''més'''

| '''mér'''

| '''maé'''

| '''maés'''

| '''maér'''

| '''dy'''

| '''dys'''

| '''dér'''

| '''taé'''

| '''taés'''

| '''taér'''

| '''sé'''

| '''sés'''

| '''ser'''

| '''sa'''

| '''sas'''

| '''sar'''

| '''sen'''

| '''ses'''

| '''sern'''

| '''saé'''

| '''saés'''

| '''saér'''