Tekst źródłowy strony Linux Mint/Terminal dla początkujących

<div class="bookpage">

{{Do rozbudowy|Zrobić sekcję o "pipe" oraz o pobieraniu programów przez Terminal. Po więcej wiedzy można w podsumowaniu odesłać do innych źródeł.}}


Poniższy poradnik ma na celu wprowadzić w świat linuxowego Terminala. 


== Po co używać terminal? ==
Gdy patrzysz na ludzi wklepujących komendy, być może widziesz ich jak na poniższym memie:

[[Plik:Linux komenda mem.png]]

Jednak w rzeczywistości odpowiednio używany Terminal może znacząco przyspieszyć Twoją pracę.

Dobrym przykładem jest [[Linux Mint/Poprawa czcionek|poradnik o poprawianiu czcionek w Linux Mint]]. W sekcji o modyfikowaniu pliku ''/etc/environment'' najszybsza metoda wykorzystuje Terminal. Wystarczy wkleić gotowy tekst i już. Żadnego otwierania folderów, uruchamiania programów itp. 

Nawet jeśli na co dzień wolisz używać myszki, co jakiś czas możesz trafić na problem, który terminalem rozwiążesz znacznie szybciej niż innymi sposobami. Dlatego warto zrozumieć, jak działa i jaki ma potencjał.


== Pierwsze kroki ==
Terminal możesz uruchomić z menu start, jak każdy inny program. Alternatywą jest użycie skrótu klawiszowego.
{{Callout
|foldable=false
|info
|Skrót klawiszowy
|'''Ctrl''' + '''Alt''' + '''T''' - otwiera Terminal
}} 
{{Callout
|question
|Skrót nie działa?
|Jeśli podany skrót nie działa, być może masz ustawiony jakiś inny. Uruchom ustawienia '''Keyboard''', przejdź do zakładki '''Shortcuts''' i wyszukaj {{CodeInLine|Launch terminal}}. Zobacz, co masz przypisane.
}}


Gdy uruchomisz terminal, powinno się pokazać mniej więcej coś takiego:

{{TerminalUser|~|}}


Symbol dolara oznacza, że terminal jest gotowy na polecenia użytkownika. Z racji, że klasyką jest wiadomość "Hello world", my dodamy [[Siema|lokalnego smaczku]] i wyświetlimy coś innego.


Wpisz lub wklej poniższe polecenie i naciśnij '''Enter'''. 

{{Terminal
|echo Siema xDDDDD
}}


{{Callout
|foldable=false
|hint
|Wklejanie do terminala
|Domyślnie w terminalu do wklejania służy skrót '''Ctrl''' + '''Shift''' + '''V'''.<br><br>Możesz też kliknąć na terminal prawym przyciskiem myszy i wybrać '''Paste'''.
}} 


Rezultatem powinno być coś takiego:
{{TerminalUser|~|echo Siema xDDDDD<br><br>Siema xDDDDD}}

Plus kolejna linijka pozwalająca wpisać następne polecenie.


Jeśli chcesz, możesz teraz wypróbować kilka kolejnych poleceń:
* '''date''' - wyświetla aktualną datę
* '''whoami''' - wyświetla, jako kto jesteś zalogowany/a



== Personalizacja terminala ==
Terminal można spersonalizować na róźne sposoby. Jeśli coś dla Ciebie jest bardzo niewygodne, być może właśnie temu zaradzimy.


Kliknij prawym przyciskiem myszy na okno terminala i wybierz '''Preferences'''. 


Możesz tutaj zmienić mnóstwo elementów, w tym kolorystykę, zachowanie kursora i skróty klawiszowe. 


{{Callout
|foldable=false
|danger
|Uważaj na zmiany!
|Pamiętaj jednak, że im więcej rzeczy pozmieniasz, tym bardziej możesz oddalić się od gotowych poradników, co zmusi Ciebie do większej czujności. Gdy poradnik każe nacisnąć jakąś kombinację klawiszy, musisz pamiętać, że u Ciebie jest inna itp.
}}



== Nawigowanie po folderach ==

{{Callout
|foldable=false
|warning
|Wymagana wiedza
|Aby lepiej zrozumieć tę sekcję, wskazana jest znajomość podstaw organizacji plików w Linuxie. 

Jeśli nie wiesz, jaką lokalizację oznaczamy symbolem tyldy (~), zachęcamy, by najpierw przeczytać poradnik [[Linux Mint/Ścieżki|o ścieżkach]].
}}


Gdy uruchomisz terminal z menu start, prawdopodobnie będzie on się znajdował w '''/home/user''', co jest zobrazowane za pomocą symbolu tyldy ~ przed dolarem. 

{{TerminalUser|~|}}

{{Callout
|foldable=false
|hint
|Uruchamianie terminala w folderze
|Aby uruchomić Terminal w innym miejscu, w systemie możesz otworzyć folder, nacisnąć prawy przycisk myszy i wybrać '''Open in Terminal'''. 

Alternatywnie możesz przenieść terminal za pomocą komend, co zostanie wyjaśnione w dalszej części poradnika.
}}


Aby sprawdzić, gdzie się teraz znajdujesz, możesz użyć polecenia {{CodeInLine|pwd}}. 

{{TerminalUser|~|pwd<br><br>/home/user}}


Załóżmy, że znajdujesz się w '''/home/user''' ('''~'''). Chcesz zorientować się, co masz w tym folderze. Możesz użyć do tego polecenia {{CodeInLine|ls}}, które wyświetli listę plików i folderów. Polecenie ls możesz wzbogacić o argumenty, które umieszcza się po spacji oraz znaku minus ('''-'''). 

Przykładowo, gdy chcesz dodać argument "'''a'''" każący uwzględnić ukryte foldery, do terminala wpiszesz:

{{Terminal
|ls -a
}}

Argumentów może być więcej. Na przykład jeśli chcesz uwzględnić ukryte elementy ("'''a'''") oraz wyświetlić listę w szczegółowym widoku ("'''l'''"), wpiszesz:

{{Terminal
|ls -la
}}

Kolejność liter odpowiada kolejności, w jakiej zostaną wykonane poszczególne argumenty. Tu ona nie ma znaczenia i można bez żadnych konsekwencji zamienić litery. W przyszłości możesz jednak trafić na przypadki, gdy kolejność będzie istotna. 


Ok, jesteś w folderze '''/home/user''' ('''~'''), jest wyświetlona lista i chcesz przenieść terminal do podfolderu '''Documents'''. Użyjesz do tego polecenia {{CodeInLine|cd}} wraz z nazwą podfolderu.

{{Terminal
|cd Documents
}}

Po przeniesieniu terminal powinien zmienić wygląd na:

{{TerminalUser|~/Documents|}}

To oznacza, że od teraz polecenia będą wykonywane w tej lokalizacji. Gdy więc użyjesz komendy {{CodeInLine|ls}}, wyświetli ona foldery i pliki w folderze '''Documents'''.

{{Callout
|foldable=false
|hint
|Autouzupełnianie w terminalu
|Nie musisz wpisywać pełnej nazwy. Możesz nacisnąć klawisz Tab, a terminal sam uzupełni resztę, jeśli będzie tylko jedna możliwość.

Przykładowo gdy masz w środku 3 foldery na literę "d" - "Desktop", "Documents", "Downloads", wpisanie {{CodeInLine|cd d}} to za mało, bo są trzy możliwości i Tab nic nie zrobi. Ale jeśli wpiszesz {{CodeInLine|cd doc}}, jest tylko jedna możliwość, więc po naciśnięciu Tab powinno się uzupełnić do {{CodeInLine|cd Documents}}.
}}

{{Callout
|foldable=false
|danger
|Rozmiar liter
|W terminalu rozmiar liter ma znaczenie. 

Jeśli podfolder to '''Documents''', nie zadziała {{CodeInLine|cd documents}}.  
}}


Aby cofnąć się do poprzedniej lokalizacji, możesz użyć :
* {{CodeInLine|cd -}} (minus), które oznacza "cofnij mnie do poprzedniej lokalizacji, w jakiej byłeś"
* {{CodeInLine|cd ~}} (tylda), które przeniesie do '''/home/user''' niezależnie od tego, gdzie teraz jesteś


Załóżmy teraz, że chcesz przejść w górę z '''/home/user''' do '''home'''. W tym celu możesz użyć:
* {{CodeInLine|cd ..}}, które przenosi od nadrzędnego folderu względem obecnego
* {{CodeInLine|cd /home}}, które przeniesie do '''home''' niezależnie od tego, gdzie teraz jesteś


{{Callout
|foldable=false
|question
|Co zrobić, gdy lokalizacja zawiera spację?
|Terminal używa spacji jako przedziału pomiędzy argumentami. Gdy więc folder nazywa się '''zabawa spacja''', dasz 2 argumenty komendzie, która oczekuje jednego argumentu (nazwy folderu).

Aby temu zaradzić, otocz nazwę znacznikami {{CodeInLine|'}} lub {{CodeInLine|"}} np. {{CodeInLine|cd 'zabawa spacja'}}. Analogicznie, gdy ścieżka zawiera spację np. {{CodeInLine|cd '~/Documents/zabawa spacja'}}.

Teraz wiesz, czemu osoby często korzystające z Terminala starają się unikać spacji w nazwach plików i folderów. ;-)
}}


{{Callout
|foldable=false
|info
|Komendy do nawigowania po folderach
|Polecenia Terminala służące do nawigowania po folderach:

{{CodeInLine|pwd}} - wyświetla aktualną lokalizację

{{CodeInLine|cd ścieżka}} - przenosi terminal do innej lokalizacji

{{CodeInLine|cd nazwa}} - przenosi do wskazanego podfolderu

{{CodeInLine|cd ..}} - przenosi do nadrzędnej lokalizacji

{{CodeInLine|cd ~}} - przenosi do folderu "home/user"

{{CodeInLine|cd /}} - przenosi do pierwotnego folderu systemu

{{CodeInLine|cd -}} - przenosi do poprzedniej lokalizacji

{{CodeInLine|ls}} - wyświetla listę plików i folderów

{{CodeInLine|ls ścieżka}} - ls we wskazanej lokalizacji

{{CodeInLine|ls -a}} - ls z uwzględnieniem ukrytych elementów

{{CodeInLine|ls -l}} - ls ze szczegółowym widokiem

{{CodeInLine|ls -la}} - 2 powyższe w 1
}}

== Pomoc w Terminalu ==
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o jakiejś komendzie, możesz użyć do tego Terminala. Niestety część komend jest opisana pod {{CodeInLine|help}}, zaś inna część pod {{CodeInLine|man}} (manual). 
{{Callout
|foldable=false
|info
|Komendy pomocy
|
{{CodeInLine|help}} - lista komend ze stroną pomocy pod "help"

{{CodeInLine|help komenda}} - strona pomocy dla komendy bash (echo, logout, pwd itp.)

{{CodeInLine|man man}} - informacje o instrukcjach

{{CodeInLine|man komenda}} - wyświetla szczegółową instrukcję komendy (aby wyjść z instrukcji, naciśnij Q)

{{CodeInLine|whatis komenda}} - wyświetla krótki opis działania komendy, która posiada instrukcję (manual)
}}


== Wejście (input) i wyjście (output) ==
{{Callout
|foldable=false
|warning
|Zanim zaczniemy!
|W tej sekcji będziemy używać komend które tworzą oraz modyfikują pliki. 

Zanim zaczniesz wklejać polecenia, upewnij się, że Terminal znajduje się w dogodnej dla Ciebie lokalizacji. Domyślnie będzie tworzyć pliki w '''home/user''', co może nie być optymalne. Dla celów szkolenia możesz np. utworzyć folder "Zabawa" w miejscu wygodnym dla Ciebie i uruchomić w nim Terminal. 
}}


Pamiętasz z sekcji o pierwszych krokach polecenie "echo"? Użyliśmy go, by wyświetlić napis "Siema xDDDDD". Być może wydawało się Tobie, że trudno o bardziej bezużyteczne polecenie. Poniżej zostanie użyte do czegoś mądrzejszego... czyli utworzenia pliku z napisem "Siema xDDDDD"! 


Umieść terminal w miejscu, gdzie chcesz utworzyć plik, a następnie wpisz lub wklej:

{{Terminal
|echo Siema xDDDDD > fajne.txt
}}


W wybranym folderze powinien pojawić się plik tekstowy o nazwie '''fajne.txt''', a w nim przezabawne "'''Siema xDDDDD'''".


Co tu się właśnie wydarzyło?

Za pomocą znaku {{CodeInLine|>}} powiedzieliśmy Terminalowi, gdzie ma umieścić '''wyjście (output)''' komendy. 

Gdy tego nie zrobimy, domyślnym miejscem jest Terminal. Dlatego po wpisaniu samego {{CodeInLine|echo Siema xDDDDD}} zabawny tekst lądował w Terminalu. My kazaliśmy tekst umieścić w pliku '''fajne.txt''', a że takiego nie było, został utworzony. 

{{Callout
|foldable=false
|danger
|Ryzyko utraty danych!
|Stosując polecenie {{CodeInLine|echo Tekst > Plik}} '''ZASTĘPUJESZ''' istniejącą zawartość pliku. 

Możesz to sprawdzić. Edytuj zawartość pliku '''fajne.txt''', np. spamując losowymi znakami. Następnie wykonaj ponownie polecenie {{CodeInLine|echo Siema xDDDDD > fajne.txt}}. 
}}
{{Callout
|foldable=false
|tip
|Historia poleceń
|Jeśli chcesz ponownie użyć tego samego polecenia, nie musisz go wpisywać od nowa. Za pomocą '''strzałki w górę''' i '''strzałki w dół''' możesz wybierać z historii poleceń. 

Wystarczy dotrzeć do {{CodeInLine|echo Siema xDDDDD > fajne.txt}} i nacisnąć Enter.
}}


Jeśli chcemy dopisać zawartość do pliku zamiast zastępować całą jego zawartość, możemy użyć symbolu {{CodeInLine|>>}}. 

Poniższe polecenie doda nową linijkę "Siema xDDDDD" do pliku '''fajne.txt'''.

{{Terminal
|echo Siema xDDDDD >> fajne.txt
}}


Jeśli lubisz [[Nabijanie postów|nabijanie postów]] na [[Kenex Spam Center]], możesz teraz się pobawić i użyć powyższego polecenia wiele razy. Powstanie plik z wieloma siema. Czy może być coś śmieszniejszego? XD


Gdy zechcesz pozbyć się śladów spamerskiej zabawy, możesz wpisać do Terminala poniższe, aby wyczyścić zawartość pliku '''zabawa.txt'''. Zostanie pusty plik tekstowy. 

{{Terminal
|> fajne.txt
}}


Teraz za pomocą Terminala przygotuj plik '''zabawa.txt''' o treści "Siema xDDDDD". Będzie nam potrzebny. Czyli użyj ponownie polecenia {{CodeInLine|echo Siema xDDDDD > fajne.txt}}. 


Tym razem użyjemy polecenia {{CodeInLine|cat}} [[Plik:neko.png]], które pozwoli nam odczytać zawartość pliku w Terminalu.

{{Terminal
|cat < fajne.txt
}}


W powyższym poleceniu został użyty symbol {{CodeInLine|<}}, żeby określić '''wejście (input)''' komendy. Możemy w ten sposób ustawić, skąd komenda ma wziąć dane.

Po wprowadzeniu polecenia powinno ukazać się coś takiego:

{{TerminalUser
|~/Documents/Zabawa
|cat < fajne.txt<br>Siema xDDDDD
}}


Polecenia '''cat''' możemy użyć także, by skopiować zawartość pliku. Wystarczy, że ustawimy zarówno jego wejście i wyjście. Poniższy przykład skopiuje zawartość pliku '''fajne.txt''' do '''fajne2.txt''':

{{Terminal
| cat < fajne.txt > fajne2.txt
}}


Możemy też połączyć wiedzę z dwóch sekcji i utworzyć plik '''fajne3.txt''', którego zawartością będzie szczegółowa lista plików i folderów z '''home/user'''.

{{Terminal
| ls -la ~ > fajne3.txt
}}

{{Callout
|foldable=false
|info
|Wejście (input) i wyjście (output) komendy
|
'''Symbole:'''

: {{CodeInLine|<}} - ustawia wejście (input)

: {{CodeInLine|>}} - ustawia wyjście (output)


'''Przykłady:'''

: {{CodeInLine|echo Tekst > Plik}} - w pliku ustawia wskazaną treść (zastępuje istniejącą)

: {{CodeInLine|echo Tekst >> Plik}} - dodaje na końcu pliku wskazaną treść

: {{CodeInLine|> Plik}} - czyści zawartość pliku

: {{CodeInLine|cat < Plik}} - wyświetla w Terminalu treść pliku

: {{CodeInLine|cat < Plik1 > Plik2}} - ustawia treść z {{nowrap|Plik 1}} jako treść {{nowrap|Plik 2}}.

: {{CodeInLine|ls -la Ścieżka > Plik}} - jako treść pliku ustawia szczegółówą listę plików i folderów ze ścieżki


}}

== Więcej wiedzy ==

{{Callout
|foldable=false
|tip
|Jeśli chcesz wiedzieć więcej
|Poradnik jest w trakcie tworzenia i obecnie to już wszystko. Jeśli nie chcesz czekać na dalsze części, skorzystaj z poniższych rzeczy:


: [https://linuxjourney.com/ Linux Journey] - bezpłatny kurs online (bez rejestracji)

: [https://linuxcommand.org/ LinuxCommand.org] - podobnie jak wyżej

: [https://community.linuxmint.com/tutorial/view/244 Linux Terminal Command Reference] - lista komend

: [https://youtu.be/hTNEVYcG1kc Podstawy pracy w terminalu w systemie Linux] - YouTube
}}


</div>

[[Kategoria:Poradniki]]
[[Kategoria:Oprogramowanie]]