Użytkownik:Gal/Systematyka zagadnień celem poszerzania horyzontów
Celem artykułu jest przedstawienie pewnej systematyki, na podstawie której można próbować opracować sobie plan uczenia się. Można wyróżnić kilka kategorii:
- Mainstream - zagadnienia najbardziej oczywiste
- Mainstream niemainstreamowy - zagadnienia równie duże (lub zbliżone) do mainstreamu, ale jednak zwykle traktowane jako drugorzędne
- Różnorodność wewnętrzna mainstreamu - to, co należy niby do mainstreamu, ale często jest pomijane lub mocno się wyróżnia
- Mniejsi krewni - zagadnienia podobne do innych, jednak w porównaniu z tymi innymi jakby mniejsze i mało komu znane
- Stare - zagadnienia, w pewnym sensie, mało aktualne
- Drobnica - zagadnienia jakby drobne, lecz liczne
- Dziwowisko - zagadnienia osobliwe
Podział na kategorie jest bardzo umowny, a spisy zagadnień zasadniczo niekompletne, jedynie z bardzo luźnymi wskazówkami. Pewne propozycje mogą wzbudzić kontrowersje.
Lingwistyka
Mainstream
Duże indoeuropejskie języki (pierwotnie) europejskie - angielski, niemiecki, hiszpański, francuski, włoski, rosyjski.
Mainstream niemainstreamowy
Z jednej strony inne duże języki - arabski, chiński, hindi itd.; z drugiej strony duże języki martwe lub prawie martwe - łacina, greka, sanskryt itd.
Różnorodność wewnętrzna mainstreamu
Inne niemałe języki indoeuropejskie (pierwotnie) europejskie - portugalski, niderlandzki; języki indoeuropejskie spoza zestawu słowiańskie-romańskie-germańskie (grecki, albański itd.); różne warianty dużych języków (angielski brytyjski a amerykański); języki kreolskie pochodzące z języków mainstreamowych.
Mniejsi krewni
Kaszubski dla polskiego, dolnoniemiecki dla niemieckiego, oskijski i umbryjski dla łaciny, prakryty dla sanskrytu.
Stare
Dawne warianty wciąż używanych języków, np. staropolski - o ile łacina czy sanskryt są traktowane jako ,,samodzielne" języki, to staropolski jest postrzegany przede wszystkim jako dawna forma polskiego.
Drobnica
Większość języków - brak lub mało pisma, mało użytkowników, słabo skodyfikowane.
Dziwowisko
Lingua ignota, enochiański.
Religioznawstwo
Mainstream
Chrześcijaństwo i islam.
Mainstream niemainstreamowy
Z jednej strony hinduizm i buddyzm, z drugiej konfucjanizm i taoizm.
Różnorodność wewnętrzna mainstreamu
Prawosławie, monofizytyzm (Kościoły przedchalcedońskie), nestorianizm (Asyryjski Kościół Wschodu), starokatolicyzm, Katolickie Kościoły Wschodnie, różne formy staroobrzędowców, różne formy tradycjonalistów katolickich.
Zajdyzm, isma'ilizm.
Może też (będzie kontrowersyjnie) unitarianizm/arianizm, mormonizm, Świadkowie Jehowy, druzowie, judaizm mesjanistyczny.
Mniejsi krewni
Dla mainstreamu - zaratusztrianizm, manicheizm, judaizm, karaimizm, mandaizm, alawici, alewici, ahl-e haqq, jazydyzm, babizm, bahaizm, kult Atona.
Dla mainstreamu niemainstreamowego - dżinizm, może też shinto.
Pozycja pośrednia - sikhizm
Stare
Gnoza; dawne nurty w chrześcijaństwie zwykle kwalifikowane jako ,,dawne herezje" lub coś w tym rodzaju (kwalifikacja dokonywna przez przeciwników tych poglądów) - monoteletyzm, duchoburstwo itd.; dawne szkoły prawne islamu (zahiryzm).
Drobnica
Różne religie ,,lokalne", ,,plemienne", ,,mitologie"; różne drobne ,,sekty".
Dziwowisko
Apateizm, deizm, panteizm, ommizm; różne ,,parodie" jak Latający Potwór Spaghetti.
Biologia
Mainstream
Te zagadnienia, którym poświęcono duże przedmioty w większości programów studiów biologicznych.
Mainstream niemainstreamowy
Zagadnienia bliższe naukom rolniczym czy medycynie (anatomia, histologia, patologia, farmakologia).
Różnorodność wewnętrzna mainstreamu
Dla zoologii - mniej popularne typy zwierząt (półstrunowce, pazurnice, wrotki itd.)
Mniejsi krewni
Wiciowce kołnierzykowe dla zwierząt, zielenice i krasnorosty dla roślin, śluzowce dla grzybów, archeony dla bakterii (szczególnie w tym ostatnim nie chodzi o faktyczne pokrewieństwo, a raczej o pewne podobieństwo dydaktyczne).
Stare
Wiedza o dawnych i już nieaktualnych poglądach jak np. kreacjonizm czy pewne dawne idee taksonomiczne (pierwotność płazińców w obrębie grupy trójwarstwowców itd.).
Drobnica
Oznaczanie organizmów w terenie - jak się pozna popularne organizmy z jednego obszaru, to wystarczy podróż i ma się już nowe organizmy do uczenia się.
Dziwowisko
Teorie pseudonaukowe np. dewolucjonizm (pogląd, jakoby małpy pochodziły od ludzi).