Przypadek (gramatyka): Różnice pomiędzy wersjami
m
przypisy, kat., typ.
mNie podano opisu zmian |
Angelfrost (dyskusja | edycje) m (przypisy, kat., typ.) |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Rzetelny artykuł}} | {{Rzetelny artykuł}} | ||
'''Przypadek''' | '''Przypadek''' – kategoria gramatyczna, przez którą odmieniają się imiona (rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki, imiesłowy). | ||
== Języki indoeuropejskie == | == Języki indoeuropejskie == | ||
W języku praindoeuropejskim istniało 8 przypadków<ref>Jan Wikarjak, ''Gramatyka opisowa języka łacińskiego''</ref> Większość języków indoeuropejskich ma ich mniej, gdyż niektóre przypadki przejęły funkcje innych. Zjawisko to nazywane jest synkretyzmem przypadków. | W języku praindoeuropejskim istniało 8 przypadków<ref>Jan Wikarjak, ''Gramatyka opisowa języka łacińskiego''</ref>. Większość języków indoeuropejskich ma ich mniej, gdyż niektóre przypadki przejęły funkcje innych. Zjawisko to nazywane jest synkretyzmem przypadków. | ||
{| class="wikitable" border="1" | {| class="wikitable" border="1" | ||
! Nazwa polska | ! Nazwa polska | ||
! Nazwa łacińska | ! Nazwa łacińska | ||
Linia 50: | Linia 49: | ||
| Vocativus | | Vocativus | ||
| Apel | | Apel | ||
| | | – | ||
|} | |} | ||
Linia 56: | Linia 55: | ||
Sanskryt zachował wszystkie 8 przypadków. | Sanskryt zachował wszystkie 8 przypadków. | ||
Gramatycy indyjscy jednak nie traktowali wołacza jako przypadka i wymieniali 7 przypadków w następującej kolejoności: nominativus, accusativus, instrumentalis, dativus, ablativus, genetivus, locativus. Przypadki w sanskrycie nazywane są kolejnymi liczebnikami porządkowymi | Gramatycy indyjscy jednak nie traktowali wołacza jako przypadka i wymieniali 7 przypadków w następującej kolejoności: nominativus, accusativus, instrumentalis, dativus, ablativus, genetivus, locativus. Przypadki w sanskrycie nazywane są kolejnymi liczebnikami porządkowymi<ref>Andrzej Gawroński, ''Podręcznik sanskrytu''</ref>. | ||
=== Język polski === | === Język polski === | ||
Język polski ma 7 przypadków. Nastąpił zanik ablatywu, którego funkcję przejął dopełniacz (genetivus separativus | Język polski ma 7 przypadków. Nastąpił zanik ablatywu, którego funkcję przejął dopełniacz (genetivus separativus – dopełniacz rozdzielenia). | ||
Na przykład w zdaniu | Na przykład w zdaniu „Wilk przyszedł z lasu” słowo „lasu” jest użyte w dopełniaczu, który oznacza oddzielenie (wilk wychodząc „oddzielił się” od lasu). W łacinie byłby tu użyty ablatyw („Lupus ex silva venit”; silva – ablatyw). | ||
Ciekawą cechą języka polskiego jest użycie narzędnika w funkcji orzecznika. Podczas gdy w większości języków indoeuropejskich takie czasowniki jak , | Ciekawą cechą języka polskiego jest użycie narzędnika w funkcji orzecznika. Podczas gdy w większości języków indoeuropejskich takie czasowniki jak „być”, „stać się” łączą się z mianownikiem, w języku polskim te czasowniki łączą się z narzędnikiem. | ||
=== Język angielski === | === Język angielski === | ||
Linia 69: | Linia 68: | ||
{| class="wikitable" border="1" | {| class="wikitable" border="1" | ||
| Celownik | | Celownik | ||
| for me | | for me | ||
Linia 86: | Linia 84: | ||
|- | |- | ||
| Wołacz | | Wołacz | ||
| o me! <ref>Na przykład w wierszu https://www.poetryfoundation.org/poems/51568/o-me-o-life</ref> | | o me!<ref group="!">Na przykład w wierszu [https://www.poetryfoundation.org/poems/51568/o-me-o-life ''O Me! O Life!]</ref> | ||
|} | |} | ||
Linia 93: | Linia 91: | ||
{| class="wikitable" border="1" | {| class="wikitable" border="1" | ||
! Nazwa niemiecka | ! Nazwa niemiecka | ||
! Nazwa polska | ! Nazwa polska | ||
Linia 100: | Linia 97: | ||
| Ablativ | | Ablativ | ||
| Ablatyw | | Ablatyw | ||
| Celownik, (biernik ?<ref>Niemiecka Wikipedia podaje, że pewne funkcje ablatywu przejął biernik ( | | Celownik, ({{Weryfikacja|biernik?<ref group="!">{{Weryfikacja|Niemiecka Wikipedia podaje, że pewne funkcje ablatywu przejął biernik ([[wikipedia:de:Ablativ|Ablativ w de.wikipedia.org]]), co budzi pewne moje wątpliwości. Wydaje mi się, że zdecydowaną większość funkcji ablatywu (jeśli nie wszystkie) przejął celownik. Mogło być tak, że autorzy niemieckiej Wikipedii bazowali głównie na swojej znajomości łaciny, w której ablatyw przejął funkcję miejscownika. Zauważywszy, że niekiedy tam, gdzie w łacinie stoi ablatyw (w funkcji miejscownika), w niemieckim stoi biernik, mogli uznać, że biernik przejął funkcje ablatywu, jednak w rzeczywistości nie są to pierwotne funkcje ablatywu (a funkcje narzędnika – który to w łacinie jest zastąpiony, poza wyjątkami, przez ablatyw). Niemiecka Wikipedia jako jedyne zastosowanie biernika w funkcji ablatywu podaje określanie miejsca za pomocą takich przyimków jak „in”, „an”, „auf”, co jest raczej funkcją miejscownika. Niestety nie mam dostępu do lepszych źródeł na ten temat}}.</ref>}}) | ||
|- | |- | ||
| Instrumental | | Instrumental | ||
Linia 112: | Linia 109: | ||
| Lokativ | | Lokativ | ||
| Miejscownik | | Miejscownik | ||
| Celownik, (dopełniacz<ref>W pewnych skostniałych formach jak np. hierorts </ref>) | | Celownik, (dopełniacz<ref group="!">W pewnych skostniałych formach jak np. hierorts</ref>) | ||
|} | |} | ||
Warto zauważyć, że niemiecka nazwa dopełniacza | Warto zauważyć, że niemiecka nazwa dopełniacza – Genitiv – różni się od łacińskiej nazwy (genetivus) nie tylko końcówką i wielką literą. Tam, gdzie nazwa łacińska ma „e”, nazwa niemiecka ma „i”. | ||
== Uwagi == | |||
<references group="!"/> | |||
== Przypisy == | == Przypisy == | ||
<references/> | |||
[[Kategoria:Lingwistyka]] |