Kapitaliki

Kapitaliki w typografii to znaki (przeważnie litery i cyfry) o wyglądzie dużych liter, ale wielkości zbliżonej do małych liter bądź cyfr tekstowych. Kapitaliki są używane w tekście jako forma emfazy mniej rzucająca się w oczy niż przy użyciu dużych liter, bądź stosowana obok lub w zamian za italiki i pogrubienie. Kapitaliki są ponadto używane w celu przyciągnięcia uwagi czytelnika, np. na początku rozdziału bądź danej sekcji.

Dobrze zaprojektowane kapitaliki nie są wyłącznie skalowanymi wersjami dużych liter, lecz są tworzone specjalnie i podmieniane we właściwych środowiskach typograficznych. Kapitaliki zazwyczaj posiadają taką samą kreskę jak inne litery; mogą być ponadto nieco szersze w celu zwiększenia czytelności.

Współcześnie w bardzo profesjonalnych fontach wyróżnia się dwa warianty:

small caps to kapitaliki nieco lub o wiele większe od linii średniej (x-height),
petite caps to kapitaliki wielkością równe linii średniej.

Powyższy podział nie jest jednak standardem i jedynie nieliczne fonty stosują to rozróżnienie. W przypadku, gdy implementowany jest jeden wariant kapitalików to niezależnie od rozmiaru przeważnie zawsze nosi on nazwę small caps zarówno w terminologii, jak i w implementacji (odpowiednie funkcje OpenType).

Wiele systemów formatowania tekstu jest w stanie generować kapitaliki o ok. 1 do 2 punktów mniej, aby wielkościowo odpowiadały nieco ponad linię średnią. Sprawia to jednak, że litery tracą swoje proporcje – kreska jest m.in. zbyt cienka. W celu rozróżnienia takich kapitalików generowanych przez procesor tekstu od kapitalików zaimplementowanych przez twórców fonta jako jedna z funkcji OpenType, te drugie często nazywa się mianem prawdziwych kapitalików (true small caps).

Unicode również definiuje niektóre znaki jako "kapitaliki" dużych liter do wykorzystania z międzynarodowym alfabetem fonetycznym IPA bądź innymi sposobami transkrypcji. Przykładowo, ⟨ʀ⟩ oznacza spółgłoskę drżącą języczkową, obecną w niektórych dialektach języka niemieckiego i francuskiego.

Implementacja

Współcześnie kapitaliki w fontach są implementowane jako następujące funkcje środowiska OpenType:

Kapitaliki/small caps (smcp) podmienia małe litery na kapitaliki.
Kapitaliki/small caps z wielkich liter (c2sc) podmienia duże litery na kapitaliki.
Drobne kapitaliki/petite caps (pcap) podmienia małe litery na mniejszy wariant kapitalików (petite caps) jeżeli jest dostępny.
Drobne kapitaliki/petite caps z wielkich liter (c2pc) podmienia duże litery na mniejszy wariant kapitalików (petite caps) jeżeli jest dostępny.

Większość profesjonalnych fontów implementuje zwykłe kapitaliki, tj. small caps jako funkcje smcp oraz c2sc. Niektóre fonty poza standardowym zestawem prawdziwych kapitalików zawierają również tzw. petite caps, np. EB Garamond – są one wówczas implementowane albo jako zestaw stylistyczny, albo jako dedykowane funkcje pcap i c2pc.

Microsoft Word

Microsoft Word obsługuje automatyczne generowanie kapitalików polegające na skalowaniu dużych liter do odpowiednich rozmiarów. W tym celu należy otworzyć okno Czcionka, a następnie zaznaczyć checkbox Kapitaliki. Word niestety automatycznie tworzy kapitaliki z dużych liter także w przypadku, gdy font zawiera prawdziwe kapitaliki. W tym celu niektórzy twórcy fontów implementują kapitaliki jako osobny font, zazwyczaj posiadający suffiks "SC" (od small caps) – takie rozwiązanie stosują wśród fontów OFL m.in. rodziny Alegreya oraz Playfair Display.

W niektórych fontach z kolei kapitaliki mogą być zaimplementowane jako osobny zestaw stylistyczny, który wówczas można przełączyć w Wordzie w oknie Czcionka w zakładce Zaawansowane w sekcji Funkcje OpenType.

CSS

W CSS-ie istnieje właściwość font-variant-caps, która może przyjmować następujące wartości: small-caps, petite-caps oraz ponadto unicase i titling-caps.

Użycie

Kapitaliki często są używane w tekście w miejscu, gdzie użycie dużych liter może zbytnio przyciągać uwagę tam, gdzie nie jest ona potrzebna. Przykładowo, The Economist używa kapitalików w skrótowcach dłuższych niż trzy litery, np. "NATO".

Kapitaliki mogą również służyć w celu emfazy, wyszczególnienia jakiegoś fragmentu tekstu jednak o mocy mniejszej niż np. zastosowanie pogrubienia. Często bywają również stosowane na początku danego rozdziału bądź sekcji by zwrócić uwagę czytelnika.

Wiele powszechnych skrótów jest również często zapisywanych przy użyciu kapitalików: m.in. BC i AD oraz BCE i CE; podobnie w zegarze 12-godzinnym ante meridiem AM i post meridiem PM często są zapisywane przy użyciu kapitalików. W scenariuszach i dramatach kapitaliki zazwyczaj używane są dla imion postaci tuż przed ich liniami dialogowymi.

W wielu publikacjach Starego Testamentu tam gdzie słowo "Pan" lub "Bóg" zastępuje pierwotne Jahwe zazwyczaj jest drukowane kapitalikami.