Chronotyp

Chronotyp - zbiór zjawisk zachodzących w organizmie uzależnionych od pory dnia. Ludzie różnią się między sobą chronotypem, a wpływa on na godziny najlepszego funkcjonowania oraz preferowane godziny snu. Jest silnie uwarunkowany genetycznie.

Geneza zjawiska

Chronotyp decyduje między innymi o tym, o jakich godzinach naturalnie człowiek robi się senny. Chociaż społeczeństwa uprzemysłowione ustaliły, że wszyscy mają wstawać wcześnie rano, rozwiązanie ewolucyjne jest inne - gdyby wszyscy członkowie stada spali jednocześnie, aż przez 8 godzin nie byłoby nikogo na straży. Dlatego większe szanse przetrwania miały grupy, w których poszczególni członkowie zasypiali o różnych godzinach.

Chronotyp jest cechą silnie uwarunkowaną genetycznie. Można na siłę "przestawić" się do innych godzin, ale wtedy spada wydajność organizmu. W dodatku wystarczy dosłownie na parę dni zrezygnować z dyscypliny, by szybko wrócić do naturalnych godzin.

Rodzaje chronotypu

Najczęściej wyróżnia się trzy chronotypy:

Chronotyp poranny, skowronek - osoba naturalnie robi się senna ok. 21 i wstaje ok. 5
Chronotyp pośredni - osoba naturalnie robi się senna ok. 22-23 i wstaje ok. 6-7
Chronotyp wieczorny, sowa - osoba naturalnie robi się senna po północy i wstaje ok. 8-9

Opisuje się jednak także bardziej skrajne opcje, które są spotykane u niewielkiej części populacji:

Zespół Przyspieszonej Fazy Snu, Advanced Sleep-Phase Syndrome (ASPS) - osoba robi się naturalnie senna po 19. Zaobserwowano nawet skrajny przypadek w pewnej rodzinie w USA, gdzie naturalnymi godzinami senności są 17-19.
Zespół Opóźnionej Fazy Snu, Delayed Sleep-Phase Syndrome (DSPS) - osoba robi się naturalnie senna po 2 rano. Zdarzają się przypadki, dla których naturalną godziną jest nawet 6 rano.

Przesunięcie u nastolatków

U nastolatków chrontyp przesuwa się zazwyczaj o 1-3 godziny do przodu, a wraca do normy w wieku dwudziestu kilku lat. Jeśli więc masz chronotyp poranny, ale jesteś nastolatkiem, senność prawdopodobnie przyjdzie dopiero ok. 22-24.