Vaporwave
Vaporwave (vapourwave) - kierunek artystyczny w muzyce i sztuce, nawiązujący do kultury retro lat 80. i 90., powstały w 2011 roku w środowisku internautów. Nawiązuje również do kultury antycznej oraz orientalizmu, między innymi poprzez wykorzystanie hiragany, katakany i kanji. W sztuce obecny jest styl retro, charakterystyczny dla wczesnego internetu lat 90. oraz glitch art. Dominują odcienie lekkiego różu i limonkowego cyjanu.
W muzyce vaporwave nawiązuje między innymi do smooth jazzu, chilloutu, lounge i synthwave. Subkultura vaporwave podejmuje się krytyki konsumpcjonizmu oraz kultury masowej; charakteryzuje się nostalgicznym i surrealnym zaangażowaniem w rozrywkę, technologię i reklamę poprzednich dekad.
Zdaniem twórców i słuchaczy, muzyka vaporwave ma na celu wywołać w umyśle odbiorcy nostalgiczny obraz za sprawą użycia bardzo popularnych rytmów i tonów, zastosowania arpeggia[1], oraz utrzymaniu muzyki w klimacie synthpopu lat 80.[2]
Etymologia
Słowo vaporwave pochodzi z określenia vaporware (bryt. vapourware) oznaczająca produkt, który został ogłoszony szerokiej publice, a nad którym prace nie zostały nawet rozpoczęte. Strategia ta była używana przez Microsoft oraz IBM w celu osłabienia zysków konkurencji.
Sama nazwa kierunku wywodzi się z połączenia słów vapor i wave (przyrostka charakterystycznego dla gatunków artystycznych). Vaporwave bowiem w swojej idei krytykuje kapitalizm oraz postmodernizm.
Historia vaporwave
Charakterystyka i korzenie
Vaporwave początkowo był definicją luźnego stylu internetu retro, czerpiący garściami z chillwave. Wczesne inkarnacje vaporwave polegały na samplowaniu starych utworów w stylu smooth jazzu, lounge, "muzyki z windy", R&B i muzyki tanecznej z lat 80. i 90. Używane były również techniki spowalniania tempa i zmianie tonacji, wycinaniu i przekształcaniu fragmentów utworu oraz powtórzenia. Zdaniem krytyków, vaporwave nie powstał w celach rozrywkowych, lecz w "celu regulacji nastroju". Estetyka stylu vaporwave (ａｅｓｔｈｅｔｉｃｓ) nawiązuje do wczesnego internetu lat 90., glitch artu oraz cyberpunka. Wizualna estetyka stylu została sklasyfikowana jako retrofuturystyczna.
Artyści vaporwave są najczęściej anonimowi twórcy posługujący się pseudonimem, których utwory są dostępne do pobrania zazwyczaj za darmo poprzez Mediafire, Soundcloud lub Bandcamp. Prawdziwa popularyzacja nastąpiła w 2011 roku, gdy Ramona Xavier pod pseudonimem Macintosh Plus[3] wydała album Floral Shoppe (フローラルの専門店)[4], który jako pierwszy posiadał wszystkie kluczowe cechy vaporwave.
Popularyzacja vaporwave
Najpopularniejszym utworem w albumie Floral Shoppe stał się drugi utwór z listy - Lisa Frank 420 / Modern Computing (リサフランク420 / 現代のコンピュー) oparty na samplu utworu Diany Ross It's Your Move[5].
W połowie 2012 roku nastąpiła masowa popularyzacja vaporwave na stronach takich jak Reddit, 4chan i Last.fm. Gdy nowa fala artystów vaporwave zaczęła wydawać swoją muzykę na Bandcampie, nagle zrobiło się bardzo głośno o kierunku vaporwave w bardziej niszowej prasie internetowej.
W 2015 roku magazyn Rolling Stone opublikował listę, na której znalazł się artysta vaporwave posługujący się pseudonimem ２８１４. Jego album Atarashii Hi no Tanjō (新しい日の誕生, "Narodziny nowego dnia") został opisany przez magazyn jako "nocna podróż cyberfuturystyczną autostradą snów"[6].
Różnice w stosunku do podobnych gatunków
Czasem vaporwave łączy w sobie określone elementy z tych gatunków muzycznych, jednak nie są one stricte vaporwave:
- Synthwave/Outrun - w przeciwieństwie do vaporwave, synthwave nie skupia się na krytyce kapitalizmu lat 80. i 90., wręcz przeciwnie; muzyka synthwave oparta jest na syntezatorach i perkusji lat 80. tworzonych przy pomocy współczesnych metod.
- Future funk - skupia się przeważnie na elementach disco/house, tworząc bardziej energiczne brzmienie. Łączy w sobie French house z silnym oparciem na samplach; większość sampli pochodzi z japońskich albumów city pop lat 80.
- Chillwave - efekty dźwiękowe oraz używanie powtórzeń, zacięć (loopów). Często podążają zasadami harmonii aby utworzyć melodię wpadającą w ucho, kojącą i nostalgiczną.
- Ambient - luźna kompozycja, operowanie barwami dźwięku, brak typowej melodii sprawiają, że ambient wydaje się być muzyką "poza czasem".
Wybrane albumy vaporwave
- MACプラス - フローラルの専門店 (Floral Shoppe) - album Vektroid, oparty wyłącznie na samplach utworów z lat 80. i 90.
- Blank Banshee - Blank Banshee 0 - bardziej współczesne, trapowe brzemienie; zapoczątkowało vaportrap, jednak utwory wciąż były oparte na samplach.
- HOME - Odyssey - album składający się z wyłącznie oryginalnych utworów, nieopartych na samplach; łączy synthwave z chillwave'em.
- ２８１４ - 新しい日の誕生 - kolaboracja dwóch artystów: t e l e p a t h テレパシー能力者 oraz HKE. Pierwszy stricte vaporwave'owy album nieoparty na samplach, który łączy się z ambientem.