16 153
edycje
→Czym jest pseudonauka?
Nie podano opisu zmian |
|||
| Linia 17: | Linia 17: | ||
Badacze Diethelm i McKee przeprowadzili gruntowną analizę pseudonauki i wyróżnili jej 5 głównych cech. | Badacze Diethelm i McKee przeprowadzili gruntowną analizę pseudonauki i wyróżnili jej 5 głównych cech. | ||
# '''Fałszywi eksperci'''. Czy wjeżdżając na most, zatrzymujesz się przed nim i dokładnie analizujesz jego plany budowy? Nie. Ufasz ekspertom, że znają się na swojej robocie i możesz bezpiecznie przejechać. Ludzie nie mogą znać się na wszystkim, dlatego polegają na ekspertach. Pseudonauka w tej materii stara się podważyć '''konsensus naukowy''', czyli udowodnić, że w świecie naukowym nie ma na to zgody. Istnieje choćby słynna lista 31000 podpisów "naukowców", którzy orzekli, że za globalne ocieplenie nie odpowiada człowiek. Sęk w tym, że aby móc się wpisać na tą listę... wystarczy dowolny tytuł na poziomie licencjatu. Nieważne czy to ekonomia, psychologia, sztuka. Są to więc osoby, które może i są wykształcone w swojej dziedzinie, ale to nie daje żadnej gwarancji kompetencji w klimatologii. Podobnie sprawa wygląda z listą naukowców podważających teorię ewolucji. | # '''Fałszywi eksperci'''. Czy wjeżdżając na most, zatrzymujesz się przed nim i dokładnie analizujesz jego plany budowy? Nie. Ufasz ekspertom, że znają się na swojej robocie i możesz bezpiecznie przejechać. Ludzie nie mogą znać się na wszystkim, dlatego polegają na ekspertach. Pseudonauka w tej materii stara się podważyć '''konsensus naukowy''', czyli udowodnić, że w świecie naukowym nie ma na to zgody. Istnieje choćby słynna lista 31000 podpisów "naukowców", którzy orzekli, że za globalne ocieplenie nie odpowiada człowiek. Sęk w tym, że aby móc się wpisać na tą listę... wystarczy dowolny tytuł na poziomie licencjatu. Nieważne czy to ekonomia, psychologia, sztuka. Są to więc osoby, które może i są wykształcone w swojej dziedzinie, ale to nie daje żadnej gwarancji kompetencji w klimatologii. Podobnie sprawa wygląda z listą naukowców podważających teorię ewolucji. | ||
## '''Wzmocnienie mniejszości'''. Powoływanie się na drastycznie przytłoczoną mniejszość i ukrywanie faktu, że są pojedynczymi jednostkami. Do dzisiaj są "badacze", który uważają, że wirus HIV nie powoduje AIDS. | ## '''[[Fałszywa powszechność|Wzmocnienie mniejszości]]'''. Powoływanie się na drastycznie przytłoczoną mniejszość i ukrywanie faktu, że są pojedynczymi jednostkami. Do dzisiaj są "badacze", który uważają, że wirus HIV nie powoduje AIDS. | ||
# '''Błędy logiczne'''. Są to argumenty logicznie fałszywe, które prowadzą do błędnych wniosków. | # '''Błędy logiczne'''. Są to argumenty logicznie fałszywe, które prowadzą do błędnych wniosków. | ||
## '''Fałszywy trop'''. Informacja zupełnie nieistotna przy badanym zagadnieniu, którą traktuje się jako istotną. Można np. twierdzić, że skoro dwutlenek węgla jest bezbarwnym i bezwonnym gazem, to nie stanowi problemu. Ale to przecież nie ma znaczenia przy temacie globalnego ocieplenia. Zobacz: [[Dowód anegdotyczny]] | ## '''[[Fałszywy trop]]'''. Informacja zupełnie nieistotna przy badanym zagadnieniu, którą traktuje się jako istotną. Można np. twierdzić, że skoro dwutlenek węgla jest bezbarwnym i bezwonnym gazem, to nie stanowi problemu. Ale to przecież nie ma znaczenia przy temacie globalnego ocieplenia. Zobacz: [[Dowód anegdotyczny]] | ||
## '''Przeinaczanie'''. Często polegające na nadmiernym upraszczaniu nauki bądź myleniu mądrze brzmiących pojęć. | ## '''Przeinaczanie'''. Często polegające na nadmiernym upraszczaniu nauki bądź myleniu mądrze brzmiących pojęć. | ||
## '''Pochopne wnioski'''. Tworzenie błędnych skrótów myślowych. Zobacz: [[Iluzja korelacji]] | ## '''Pochopne wnioski'''. Tworzenie błędnych skrótów myślowych. Zobacz: [[Iluzja korelacji]] | ||
## '''Fałszywy dylemat'''. Przedstawianie tylko dwóch możliwości w sytuacji, gdy jest ich więcej. | ## '''[[Dychotomia myślenia|Fałszywy dylemat]]'''. Przedstawianie tylko dwóch możliwości w sytuacji, gdy jest ich więcej. | ||
# '''Nierealne oczekiwania'''. Metoda negowania nauki polegająca na wymuszaniu spełnienia warunków, których spełnienie jest niemożliwe. Prekursorem tej strategii był przemysł tytoniowy, który przez wiele lat starał się ukryć konsensus naukowy na temat związku palenia z rakiem. Gdy pojawiały się kolejne dowody, przemysł cały czas podnosił wymaganie względem nich. | # '''Nierealne oczekiwania'''. Metoda negowania nauki polegająca na wymuszaniu spełnienia warunków, których spełnienie jest niemożliwe. Prekursorem tej strategii był przemysł tytoniowy, który przez wiele lat starał się ukryć konsensus naukowy na temat związku palenia z rakiem. Gdy pojawiały się kolejne dowody, przemysł cały czas podnosił wymaganie względem nich. | ||
# '''Wybieranie wisienek'''. Skupianie się na określonych dowodach, często wyrwanych z kontekstu, przy jednoczesnym umniejszaniu bądź ignorowaniu sprzecznych. Wybieranie wisienek zachodzi wtedy, gdy wybrane dowody prowadzą do innego wniosku, niż uwzględnienie wszystkich dowodów. Przykładem tej strategii może być działanie kreacjonistów. Często podają argument, że sam Darwin nie wierzył, że oko może powstać w toku ewolucji cytując jego książkę. W rzeczywistości cytują jedynie hipotezę we wstępie rozdziału, którą w dalszej części tekstu sam Darwin obala i wyjaśnia, jak mogło powstać oko. | # '''[[Wybieranie wisienek]]'''. Skupianie się na określonych dowodach, często wyrwanych z kontekstu, przy jednoczesnym umniejszaniu bądź ignorowaniu sprzecznych. Wybieranie wisienek zachodzi wtedy, gdy wybrane dowody prowadzą do innego wniosku, niż uwzględnienie wszystkich dowodów. Przykładem tej strategii może być działanie kreacjonistów. Często podają argument, że sam Darwin nie wierzył, że oko może powstać w toku ewolucji cytując jego książkę. W rzeczywistości cytują jedynie hipotezę we wstępie rozdziału, którą w dalszej części tekstu sam Darwin obala i wyjaśnia, jak mogło powstać oko. | ||
# '''Teorie spiskowe'''. Gdy ktoś nie zgadza się z przytłaczającym konsensusem naukowym, może uznać, że to wielki spisek polegający na zmowie naukowców. W końcu jak inaczej wyjaśnić, że wszyscy światowy eksperci się z Tobą nie zgadzają? | # '''[[Teoria spiskowa|Teorie spiskowe]]'''. Gdy ktoś nie zgadza się z przytłaczającym konsensusem naukowym, może uznać, że to wielki spisek polegający na zmowie naukowców. W końcu jak inaczej wyjaśnić, że wszyscy światowy eksperci się z Tobą nie zgadzają? | ||
Należy przy tym podkreślić, że te metody nie muszą być używane celowo. Część wyznawców pseudonauki wpada po prostu w pułapki psychologiczne. Spójrzmy choćby na '''fałszywych ekspertów'''. Ludzie mają tendencję do przypisywania większej wiedzy i kompetencji osobom, z którymi się zgadzają. Jeśli spytasz kogoś, jakie stanowisko w danej dziedzinie ma nauka, odtworzy z pamięci osoby, które utkwiły mu w głowie. Czyli zgadzające się z nim. Nazywamy to zjawisko [https://pl.wikipedia.org/wiki/Efekt_potwierdzenia efektem potwierdzenia]. '''Błędy logiczne''' mogą również wynikać z efektu potwierdzenia. Podnoszenie wymagań względem oponentów z kolei może wynikać z [https://pl.wikipedia.org/wiki/Efekt_zaprzeczania efektu zaprzeczenia], czyli tendencji do odrzucania informacji niegodnych z naszymi poglądami. | Należy przy tym podkreślić, że te metody nie muszą być używane celowo. Część wyznawców pseudonauki wpada po prostu w pułapki psychologiczne. Spójrzmy choćby na '''fałszywych ekspertów'''. Ludzie mają tendencję do przypisywania większej wiedzy i kompetencji osobom, z którymi się zgadzają. Jeśli spytasz kogoś, jakie stanowisko w danej dziedzinie ma nauka, odtworzy z pamięci osoby, które utkwiły mu w głowie. Czyli zgadzające się z nim. Nazywamy to zjawisko [https://pl.wikipedia.org/wiki/Efekt_potwierdzenia efektem potwierdzenia]. '''Błędy logiczne''' mogą również wynikać z efektu potwierdzenia. Podnoszenie wymagań względem oponentów z kolei może wynikać z [https://pl.wikipedia.org/wiki/Efekt_zaprzeczania efektu zaprzeczenia], czyli tendencji do odrzucania informacji niegodnych z naszymi poglądami. | ||