4529
edycji
m
Przypisy.
m (Przypisy.) |
|||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
"''Nauka nie jest demokracją. To dyktatura. Dyktatura dowodów.''" - John Reisman | "''Nauka nie jest demokracją. To dyktatura. Dyktatura dowodów.''" - John Reisman | ||
W nauce najpierw pojawiają się dowody, a dopiero potem na ich podstawie wyciąga się wnioski. W pseudonauce jest odwrotnie. Najpierw pojawia się wniosek, a potem na jego podstawie poszukuje się dowodów potwierdzających daną tezę | W nauce najpierw pojawiają się dowody, a dopiero potem na ich podstawie wyciąga się wnioski. W pseudonauce jest odwrotnie. Najpierw pojawia się wniosek, a potem na jego podstawie poszukuje się dowodów potwierdzających daną tezę<ref>https://www.youtube.com/watch?v=Mr9NSPQshUM</ref>. | ||
W świecie naukowym za wyznacznik dużej pewności (w nauce zawsze dopuszcza się błędy, dlatego zwykle mówimy o prawdopodobieństwie np. 95%) przyjmuje się '''konsensus naukowy'''. Ma on miejsce wtedy, gdy przytłaczająca większość prac badawczych popiera dane stanowisko. Tak jest np. w przypadku wpływu człowieka na globalne ocieplenie albo tego, że dzieci par jednopłciowych rozwijają się tak samo dobrze, jak par heteroseksualnych | W świecie naukowym za wyznacznik dużej pewności (w nauce zawsze dopuszcza się błędy, dlatego zwykle mówimy o prawdopodobieństwie np. 95%) przyjmuje się '''konsensus naukowy'''. Ma on miejsce wtedy, gdy przytłaczająca większość prac badawczych popiera dane stanowisko. Tak jest np. w przypadku wpływu człowieka na globalne ocieplenie albo tego, że dzieci par jednopłciowych rozwijają się tak samo dobrze, jak par heteroseksualnych<ref>https://www.youtube.com/watch?v=HRjmFiP6tv0</ref>. | ||
W poważanych źródłach naukowych stosuje się bardzo wysokie standardy jakościowe. Praca przed opublikowaniem przechodzi proces '''recenzji''' podczas którego jest ona analizowana przez ekspertów w danej dziedzinie np. w przypadku globalnego ocieplenia będą to klimatolodzy. Następnie po opublikowaniu dochodzi do '''kalibracji społecznej''', czyli oceny pracy przez środowiska naukowe. Jeśli praca jest często przytaczana i cytowana w innych badaniach, które przeszły podobny proces, to przyjmuje się, że jest rzetelna. Gdy wiele prac z podobnymi wnioskami, przejdzie tą drogę, teza w nich zawarta wchodzi do '''kanonu naukowego'''. I to nazywamy "'''nauką'''" | W poważanych źródłach naukowych stosuje się bardzo wysokie standardy jakościowe. Praca przed opublikowaniem przechodzi proces '''recenzji''' podczas którego jest ona analizowana przez ekspertów w danej dziedzinie np. w przypadku globalnego ocieplenia będą to klimatolodzy. Następnie po opublikowaniu dochodzi do '''kalibracji społecznej''', czyli oceny pracy przez środowiska naukowe. Jeśli praca jest często przytaczana i cytowana w innych badaniach, które przeszły podobny proces, to przyjmuje się, że jest rzetelna. Gdy wiele prac z podobnymi wnioskami, przejdzie tą drogę, teza w nich zawarta wchodzi do '''kanonu naukowego'''. I to nazywamy "'''nauką'''"<ref>https://youtu.be/ruf1ocGwSz0</ref>. | ||
Ale to jeszcze nie wszystko - kanon naukowy wznosi się ponad '''zróżnicowanie społeczne'''. Oznacza to, że do podobnych wniosków muszą dość grupy badawcze z różnych rejonów świata. Tak jest w przypadku wpływu człowieka na globalne ocieplenie albo tego, że dzieci par jednopłciowych rozwijają się tak samo dobrze, jak par heteroseksualnych | Ale to jeszcze nie wszystko - kanon naukowy wznosi się ponad '''zróżnicowanie społeczne'''. Oznacza to, że do podobnych wniosków muszą dość grupy badawcze z różnych rejonów świata. Tak jest w przypadku wpływu człowieka na globalne ocieplenie albo tego, że dzieci par jednopłciowych rozwijają się tak samo dobrze, jak par heteroseksualnych<ref>https://www.youtube.com/watch?v=6pVRqZMqo1A</ref><ref>http://smwmods.y0.pl/showthread.php?tid=470</ref>. | ||
== Czym jest pseudonauka? == | == Czym jest pseudonauka? == | ||
Pseudonauka nie przechodzi tej drogi. Najczęściej spełnia ona warunki '''negacjonizmu''', czyli podejścia w którym najpierw dochodzi się do wniosku, a potem neguje wszystkie dowody sprzeczne z tym wnioskiem. Konsensus naukowy jest wielokrotnie podważany. Związek palenia z ryzykiem raka, ewolucja, globalne ocieplenie wywołane przez ludzi, korzyści ze szczepienia dzieci | Pseudonauka nie przechodzi tej drogi. Najczęściej spełnia ona warunki '''negacjonizmu''', czyli podejścia w którym najpierw dochodzi się do wniosku, a potem neguje wszystkie dowody sprzeczne z tym wnioskiem. Konsensus naukowy jest wielokrotnie podważany. Związek palenia z ryzykiem raka, ewolucja, globalne ocieplenie wywołane przez ludzi, korzyści ze szczepienia dzieci<ref>https://youtu.be/nLZRZCWln_k</ref>. | ||
Badacze Diethelm i McKee przeprowadzili gruntowną analizę pseudonauki i wyróżnili jej 5 głównych cech. | Badacze Diethelm i McKee przeprowadzili gruntowną analizę pseudonauki i wyróżnili jej 5 głównych cech. | ||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
Podobnie przy '''wybieraniu wisienek'''. W jednym eksperymencie powiedziano badanym o awarii w elektrowni atomowej. Zwolennicy energii atomowej skupiali się na fakcie, że awaria nie spowodowała uszkodzeń i niczego niebezpiecznego. Przeciwnicy skupiali się na tym, że do awarii w ogóle doszło. | Podobnie przy '''wybieraniu wisienek'''. W jednym eksperymencie powiedziano badanym o awarii w elektrowni atomowej. Zwolennicy energii atomowej skupiali się na fakcie, że awaria nie spowodowała uszkodzeń i niczego niebezpiecznego. Przeciwnicy skupiali się na tym, że do awarii w ogóle doszło. | ||
Na ten temat przeprowadzono wiele ciekawych eksperymentów. W jednym z nich badani proszeni byli o wypełnienie ankiety, która mierzyła ważne dla nich postawy (tu stosunek do segregacji rasowej). Następnie wręczano im listę argumentów za i przeciw segregacji. Listy były tak skonstruowane, że zawierały zarówno rozsądne jak i głupie argumenty popierające oba stanowiska. Badacze zastanawiali się, w jaki sposób ludzie będą zapamiętywać te argumenty. Okazało się, że zapamiętywanie przedstawionych racji związane było z własnym poglądem na dane zagadnienie. Badani zapamiętywali rozsądne argumenty, zgodne z ich stanowiskiem i głupie argumenty strony przeciwnej | Na ten temat przeprowadzono wiele ciekawych eksperymentów. W jednym z nich badani proszeni byli o wypełnienie ankiety, która mierzyła ważne dla nich postawy (tu stosunek do segregacji rasowej). Następnie wręczano im listę argumentów za i przeciw segregacji. Listy były tak skonstruowane, że zawierały zarówno rozsądne jak i głupie argumenty popierające oba stanowiska. Badacze zastanawiali się, w jaki sposób ludzie będą zapamiętywać te argumenty. Okazało się, że zapamiętywanie przedstawionych racji związane było z własnym poglądem na dane zagadnienie. Badani zapamiętywali rozsądne argumenty, zgodne z ich stanowiskiem i głupie argumenty strony przeciwnej<ref>https://pl.wikipedia.org/wiki/Dysonans_poznawczy#Dysonans_poznawczy_a_my.C5.9Blenie_racjonalne</ref>. | ||
Jednak niezależnie od powyższego, w przypadku pseudonauki obserwator może nie odróżnić, czy jest to celowa manipulacja, czy zwykła niewiedza. Dlatego z mitami trzeba walczyć, wyjaśniać, dusić w zarodku niezależnie od intencji. | Jednak niezależnie od powyższego, w przypadku pseudonauki obserwator może nie odróżnić, czy jest to celowa manipulacja, czy zwykła niewiedza. Dlatego z mitami trzeba walczyć, wyjaśniać, dusić w zarodku niezależnie od intencji. | ||
== Pseudonauka a poglądy polityczne == | == Pseudonauka a poglądy polityczne == | ||
Nauka opiera się na zasadzie, że dowody decydują o tym, co jest uznawane za fakt. Mogłoby się wydawać, że fakty to fakty i nie zależą od poglądów politycznych. Niestety ludzie dobierają informacje po swojemu. Ankieta w 2013 roku w USA wykazała, że tylko 24% wyborców republikanów (partia konserwatywna) zgadza się ze stwierdzeniem, że człowiek jest przyczyną globalnego ocieplenia. Dla porównania tak uważa 66% demokratów (partia liberalna) | Nauka opiera się na zasadzie, że dowody decydują o tym, co jest uznawane za fakt. Mogłoby się wydawać, że fakty to fakty i nie zależą od poglądów politycznych. Niestety ludzie dobierają informacje po swojemu. Ankieta w 2013 roku w USA wykazała, że tylko 24% wyborców republikanów (partia konserwatywna) zgadza się ze stwierdzeniem, że człowiek jest przyczyną globalnego ocieplenia. Dla porównania tak uważa 66% demokratów (partia liberalna)<ref>https://youtu.be/2PitGXGRBss</ref>. | ||
W badaniu z 2007 roku podzielono ludzi na 4 grupy światopoglądowe i zbadano ich stosunek do konsensusu naukowego. | W badaniu z 2007 roku podzielono ludzi na 4 grupy światopoglądowe i zbadano ich stosunek do konsensusu naukowego. | ||
| Linia 48: | Linia 48: | ||
* '''Indywidualistyczny''' - jednostki powinny dbać same o siebie bez wtrącania się lub pomoc wspólnoty. | * '''Indywidualistyczny''' - jednostki powinny dbać same o siebie bez wtrącania się lub pomoc wspólnoty. | ||
Poglądy indywidualistyczne i hierarchiczne są zasadniczo kojarzone z konserwatyzmem, a egalitarny i wspólnotowy z liberalizmem. To właśnie pierwsza grupa jest bardziej skłonna odrzucać konsensus naukowy. "''Lewacka propganda!!!''", "''Jak można porównywać człowieka do małpy!!!''" itp | Poglądy indywidualistyczne i hierarchiczne są zasadniczo kojarzone z konserwatyzmem, a egalitarny i wspólnotowy z liberalizmem. To właśnie pierwsza grupa jest bardziej skłonna odrzucać konsensus naukowy. "''Lewacka propganda!!!''", "''Jak można porównywać człowieka do małpy!!!''" itp<ref>https://youtu.be/2PitGXGRBss</ref>. | ||
== Sprzedawcy wątpliwości == | == Sprzedawcy wątpliwości == | ||
| Linia 57: | Linia 57: | ||
Jedną z technik było wykorzystywanie niezależnych organizacji pozornie zajmujących się nauką. Tak naprawdę zajmowały się PR-em na rzecz koncernów. Praktycznie wszystkie publikowały wprowadzające w błąd prace tych samych kilku ludzi, którzy w dodatku zwykle byli członkami zarządu! W latach 2005-2008 ExxonMobil wydał na to 8,9 milionów dolarów. Koch Industries INC zajmujące się wydobyciem wsparło ten proceder kwotą 24,9 milionów dolarów. | Jedną z technik było wykorzystywanie niezależnych organizacji pozornie zajmujących się nauką. Tak naprawdę zajmowały się PR-em na rzecz koncernów. Praktycznie wszystkie publikowały wprowadzające w błąd prace tych samych kilku ludzi, którzy w dodatku zwykle byli członkami zarządu! W latach 2005-2008 ExxonMobil wydał na to 8,9 milionów dolarów. Koch Industries INC zajmujące się wydobyciem wsparło ten proceder kwotą 24,9 milionów dolarów. | ||
Takie pseudo-organizacje mają zwykle mądrze brzmiące nazwy jak "Koalicja Klimatologiczna" czy "Przyjaciele nauki". W przeciwieństwie do nauki, która jest jawna i przejrzysta, a informacje są publicznie dostępne, pseudo-organizacje ukrywają swoje źródła finansowania. Często przedstawiają się jak Goliaci walczący z Dawidem, próbujących się przeciwstawić głównemu nurtowi, jednak zwykle są to osoby z marnym doświadczeniem naukowym, często mające tytuł z innej dziedziny i w dodatku finansowane przez grupy interesów | Takie pseudo-organizacje mają zwykle mądrze brzmiące nazwy jak "Koalicja Klimatologiczna" czy "Przyjaciele nauki". W przeciwieństwie do nauki, która jest jawna i przejrzysta, a informacje są publicznie dostępne, pseudo-organizacje ukrywają swoje źródła finansowania. Często przedstawiają się jak Goliaci walczący z Dawidem, próbujących się przeciwstawić głównemu nurtowi, jednak zwykle są to osoby z marnym doświadczeniem naukowym, często mające tytuł z innej dziedziny i w dodatku finansowane przez grupy interesów<ref>https://youtu.be/dhlLIkcmNDg</ref>. | ||
Metody fabrykowania wątpliwości:<ref>https://youtu.be/gJ1yf8TTw30</ref> | Metody fabrykowania wątpliwości:<ref>https://youtu.be/gJ1yf8TTw30</ref> | ||
| Linia 72: | Linia 72: | ||
== Hałaśliwa mniejszość == | == Hałaśliwa mniejszość == | ||
W roku 2015 amerykański senat głosował nad tym, "''czy aktywność człowieka w znaczący sposób wpływa na zmianę klimatu''". Wyniki były przerażające dla społeczności naukowej. W senacie USA 50 akceptuje antropogeniczne (wywołane przez człowieka) globalne ocieplenie, zaś 49 je odrzuca. <br> | W roku 2015 amerykański senat głosował nad tym, "''czy aktywność człowieka w znaczący sposób wpływa na zmianę klimatu''". Wyniki były przerażające dla społeczności naukowej. W senacie USA 50 akceptuje antropogeniczne (wywołane przez człowieka) globalne ocieplenie, zaś 49 je odrzuca<ref>https://youtu.be/MBpulQwEInc</ref>. <br> | ||
http://i.imgur.com/4KDSmHI.png | http://i.imgur.com/4KDSmHI.png | ||
Natomiast wśród klimatologów 97% akceptuje antropogeniczne globalne ocieplenie, zaś odrzuca je ledwie 3%.<br> | Natomiast wśród klimatologów 97% akceptuje antropogeniczne globalne ocieplenie, zaś odrzuca je ledwie 3%<ref>https://youtu.be/MBpulQwEInc</ref>.<br> | ||
http://i.imgur.com/BvVuMNd.png | http://i.imgur.com/BvVuMNd.png | ||
Opinia publiczna też nie pokrywa się ze zdaniem klimatologów. Raport z 2014 roku nazwany "''Sześć Ameryk''" wygląda następująco:<br> | Opinia publiczna też nie pokrywa się ze zdaniem klimatologów. Raport z 2014 roku nazwany "''Sześć Ameryk''" wygląda następująco<ref>https://youtu.be/MBpulQwEInc</ref>:<br> | ||
http://i.imgur.com/aojSrx9.png | http://i.imgur.com/aojSrx9.png | ||
Ciekawe wyniki dało badanie przeprowadzone na Australijczykach przez Zoe Leviston z CSIRO i jej kolegów. Sprawdzili nie tylko, co ludzie myślą o zmianach klimatu, ale także co, co inni według nich o tym myślą. <br> | Ciekawe wyniki dało badanie przeprowadzone na Australijczykach przez Zoe Leviston z CSIRO i jej kolegów. Sprawdzili nie tylko, co ludzie myślą o zmianach klimatu, ale także co, co inni według nich o tym myślą<ref>https://youtu.be/MBpulQwEInc</ref>. <br> | ||
http://i.imgur.com/zvqCHQX.png | http://i.imgur.com/zvqCHQX.png | ||
Jak widać, 7% badanych nie wierzy w ogóle w istnienie globalnego ocieplenia. Jednak co ciekawe, oni są przekonani, że podobne poglądy ma aż 49% ludzi!<br> | Jak widać, 7% badanych nie wierzy w ogóle w istnienie globalnego ocieplenia. Jednak co ciekawe, oni są przekonani, że podobne poglądy ma aż 49% ludzi!<ref>https://youtu.be/MBpulQwEInc</ref><br> | ||
http://i.imgur.com/xXXQ68k.png | http://i.imgur.com/xXXQ68k.png | ||
Mała grupka wierzy, że jest znacznie większa niż w rzeczywistości. W psychologii takie zjawisko nazywamy [https://pl.wikipedia.org/wiki/Projekcja_(psychologia) efektem projekcji] i jest to narcystyczny mechanizm obronny polegający na przypisywaniu innym własnych poglądów. | Mała grupka wierzy, że jest znacznie większa niż w rzeczywistości. W psychologii takie zjawisko nazywamy [https://pl.wikipedia.org/wiki/Projekcja_(psychologia) efektem projekcji] i jest to narcystyczny mechanizm obronny polegający na przypisywaniu innym własnych poglądów. | ||
Z kolei grupa uważająca, że za globalnym ociepleniem stoi człowiek, lekko nie doceniła swojej liczebności.<br> | Z kolei grupa uważająca, że za globalnym ociepleniem stoi człowiek, lekko nie doceniła swojej liczebności<ref>https://youtu.be/MBpulQwEInc</ref>.<br> | ||
http://i.imgur.com/kz6pvbe.png | http://i.imgur.com/kz6pvbe.png | ||
Jak więc widać, ludzie mają skłonność do przesacowywania wątpliwości. Społeczeństwo uważa, że 23% ludzi nie wierzy w globalne ocieplenie, co jest nieprawdą. <br> | Jak więc widać, ludzie mają skłonność do przesacowywania wątpliwości. Społeczeństwo uważa, że 23% ludzi nie wierzy w globalne ocieplenie, co jest nieprawdą<ref>https://youtu.be/MBpulQwEInc</ref>. <br> | ||
http://i.imgur.com/3xShIO7.png | http://i.imgur.com/3xShIO7.png | ||
Zdecydowana mniejszość sprawia wrażenie liczniejszej. Dzieje się tak, gdyż media lubią dać dojść do głosu osobom kontrowersyjnym, a porównywalną część czasu antenowego poświęca się różnym opcjom (choć jedną może popierać 97% naukowców, a drugą 3%). W dodatku osoby będące w mniejszości maja często większą motywację do tzw. [[hejter| hejtu]] w internecie. To powoduje, że ludzie nie wierzą w zgodę panującą w środowisku naukowym | Zdecydowana mniejszość sprawia wrażenie liczniejszej. Dzieje się tak, gdyż media lubią dać dojść do głosu osobom kontrowersyjnym, a porównywalną część czasu antenowego poświęca się różnym opcjom (choć jedną może popierać 97% naukowców, a drugą 3%). W dodatku osoby będące w mniejszości maja często większą motywację do tzw. [[hejter| hejtu]] w internecie. To powoduje, że ludzie nie wierzą w zgodę panującą w środowisku naukowym<ref>https://youtu.be/MBpulQwEInc</ref>. | ||
== Efekt rykoszetu światopoglądowego == | == Efekt rykoszetu światopoglądowego == | ||
| Linia 104: | Linia 104: | ||
Psycholog Alan Jern postanowił sprawdzić, co wywołuje efekt rykoszetu. W przypadku osób religijnych okazuje się, że one spodziewają się negowania ich wiary. A jeśli ktoś spodziewa się, że jego wiara będzie kwestionowana, podważanie jej tylko ją wzmacnia. | Psycholog Alan Jern postanowił sprawdzić, co wywołuje efekt rykoszetu. W przypadku osób religijnych okazuje się, że one spodziewają się negowania ich wiary. A jeśli ktoś spodziewa się, że jego wiara będzie kwestionowana, podważanie jej tylko ją wzmacnia. | ||
Jak więc przekonać kogoś, do zmiany poglądów, by nie wpadł w efekt rykoszetu? W przypadku globalnego ocieplenia, okazuje się, że na negatywistów działały argumenty, że zapewnia to unikanie zagrożeń, stymuluje rozwój gospodarczy. A najskuteczniejsze okazało się przekonywanie, że dbanie o środowisko sprawi, że ludzie staną się bardziej troskliwi i przyjaźni. Dlatego zamiast wdawać się bezpośrednio w kłótnie na temat samego zagadnienia, warto przedstawić korzyści płynące z naszych poglądów | Jak więc przekonać kogoś, do zmiany poglądów, by nie wpadł w efekt rykoszetu? W przypadku globalnego ocieplenia, okazuje się, że na negatywistów działały argumenty, że zapewnia to unikanie zagrożeń, stymuluje rozwój gospodarczy. A najskuteczniejsze okazało się przekonywanie, że dbanie o środowisko sprawi, że ludzie staną się bardziej troskliwi i przyjaźni. Dlatego zamiast wdawać się bezpośrednio w kłótnie na temat samego zagadnienia, warto przedstawić korzyści płynące z naszych poglądów<ref>https://youtu.be/bXRmRRcq9Yk</ref>. | ||
== Teoria uodpornienia == | == Teoria uodpornienia == | ||
| Linia 115: | Linia 115: | ||
* '''Szczepionka na grypę''' - zawiera osłabioną wersję wirusa. Jest to więc pokazanie mitu i jednoczesne wyjaśnienie, dlaczego nie jest on prawdziwy. Wyjaśnią błędy użyte przy wypaczaniu nauki. Zwiększa odporność na mity. | * '''Szczepionka na grypę''' - zawiera osłabioną wersję wirusa. Jest to więc pokazanie mitu i jednoczesne wyjaśnienie, dlaczego nie jest on prawdziwy. Wyjaśnią błędy użyte przy wypaczaniu nauki. Zwiększa odporność na mity. | ||
Eksperymenty przeprowadzone na uczelniach pokazują, że uczenie także obalania mitów przynosi wielkie korzyści. Choćby poprawę wyników testów. <br> | Eksperymenty przeprowadzone na uczelniach pokazują, że uczenie także obalania mitów przynosi wielkie korzyści. Choćby poprawę wyników testów<ref>https://youtu.be/ylQkbqSxxRg</ref>. <br> | ||
http://i.imgur.com/Cd6bFIJ.png | http://i.imgur.com/Cd6bFIJ.png | ||
== Jak obalać mity? Szczepionką na grypę! == | == Jak obalać mity? Szczepionką na grypę! == | ||
Nie wystarczy powiedzieć, że coś jest nieprawdą. Trzeba unikać kilku błędów, które w takiej sytuacji się popełnia | Nie wystarczy powiedzieć, że coś jest nieprawdą. Trzeba unikać kilku błędów, które w takiej sytuacji się popełnia<ref>https://youtu.be/qJeih1uQ-Cg</ref>. | ||
Stosuj się do tego schematu:<br> | Stosuj się do tego schematu:<br> | ||