MruczekWiki

Single Transferable Vote: Różnice pomiędzy wersjami

Strona Dyskusja

Single Transferable Vote (tekst źródłowy)

Wersja z 10:36, 25 lip 2020

Dodane 8868 bajtów ,  25 lip 2020
m
→‎Liczenie głosów
WizualnieWikikod
(Utworzono nową stronę "{{Rzetelny artykuł}} thumb|right|Infografika dotycząca STV. Kliknij, aby powiększyć. '''STV''' (z ang. ''Single Transferable Vote''), Po...")
 
Linia 26: Linia 26:
Najczęściej stosuje się [[Kwota Droopa|kwotę Droopa]]<ref group="!">Nieco innym systemem liczenia kwoty jest [[kwota Hare’a]], zwana też kwotą prostą. Polega ona na podzieleniu liczby głosów ważnych przez liczbę mandatów. Kwota Hare’a jest rzadko używana w systemie STV ze względu na wymaganie większej liczby przeliczeń głosów w porównaniu do kwoty Droopa.</ref> (używana jest m.in. w wyborach w Irlandii), która dana jest wzorem:
Najczęściej stosuje się [[Kwota Droopa|kwotę Droopa]]<ref group="!">Nieco innym systemem liczenia kwoty jest [[kwota Hare’a]], zwana też kwotą prostą. Polega ona na podzieleniu liczby głosów ważnych przez liczbę mandatów. Kwota Hare’a jest rzadko używana w systemie STV ze względu na wymaganie większej liczby przeliczeń głosów w porównaniu do kwoty Droopa.</ref> (używana jest m.in. w wyborach w Irlandii), która dana jest wzorem:


<math display="block">\left\lfloor \frac{\text{liczba głosów ważnych}}{\text{liczba mandatów} + 1} \right\rfloor + 1</math>
<math>\left\lfloor \frac{\text{liczba głosów ważnych}}{\text{liczba mandatów} + 1} \right\rfloor + 1</math>


Kwota Droopa jest rozszerzeniem znanym z systemu, gdzie wybiera się jednego zwycięzcę – wówczas większość stanowi 50% + 1 głos. Dla przykładu, w okręgu trójmandatowym jedynie trzech kandydatów będzie w stanie przekroczyć próg 25% + 1 głos.
Kwota Droopa jest rozszerzeniem znanym z systemu, gdzie wybiera się jednego zwycięzcę – wówczas większość stanowi 50% + 1 głos. Dla przykładu, w okręgu trójmandatowym jedynie trzech kandydatów będzie w stanie przekroczyć próg 25% + 1 głos.
Linia 41: Linia 41:


Inną metodą jest metoda Gregory’ego, zwana również regułami senatorskimi (ze względu na jej użycie w wyborach do Senatu w Irlandii). Zamiast przekazywać całkowitą liczbę głosów z części nadmiarowej, przekazuje się wszystkie głosy w sposób ważony tak, aby suma ważonych głosów była równa sumie nadmiaru. Rozwiązanie to jest mniej losowe niż metoda Hare’a, ale skutkuje tym, że przekazywane głosy często są niecałkowite (ułamkami).
Inną metodą jest metoda Gregory’ego, zwana również regułami senatorskimi (ze względu na jej użycie w wyborach do Senatu w Irlandii). Zamiast przekazywać całkowitą liczbę głosów z części nadmiarowej, przekazuje się wszystkie głosy w sposób ważony tak, aby suma ważonych głosów była równa sumie nadmiaru. Rozwiązanie to jest mniej losowe niż metoda Hare’a, ale skutkuje tym, że przekazywane głosy często są niecałkowite (ułamkami).
=== Przykład ===
W ramach uproszczenia STV zostanie użyte w okręgu trójmandatowym, gdzie startuje pięciu kandydatów. W praktyce jednak powinno się stosować okręgi minimum cztero- i pięciomandatowe, by zagwarantować jak największą proporcjonalność.
Po zebraniu wszystkich kart z całego okręgu w jednej okręgowej komisji, na samym początku liczone są wszystkie ważne głosy oraz odnotowywana jest wskazana pierwsza preferencja na karcie wyborczej.
{| class="wikitable" style="text-align:right;"
! Kandydat
! Zielony
! Niebieski
! Żółty
! Fioletowy
! Czerwony
| Suma
|-
! 1. przeliczenie
| 14000
| 11000
| 9500
| 7500
| 3000
| 45000
|-
! % głosów (1 pref.)
| 31,1%
| 24,4%
| 21,1%
| 16,7%
| 6,7%
| 100%
|}
Następnie obliczana jest kwota Droopa, czyli minimalna liczba głosów potrzebnych, aby otrzymać mandat. Dzielimy liczbę wszystkich głosów przez liczbę mandatów + 1, a do wyniku ponownie dodajemy 1.
<math>\left\lfloor \frac{45000}{3 + 1} \right\rfloor + 1 =  11251</math>
Kwota Droopa wynosi więc '''11251''' głosów – kandydat, który tyle osiągnie, otrzymuje mandat.
Teraz porównywane są głosy pierwszych preferencji z kwotą Droopa, by ustalić, czy któryś z kandydatów otrzyma mandat od razu. W tym przypadku tak się stało – Zielony był tak popularny, że nie tylko osiągnął kwotę, ale też zdobył całkiem pokaźną nadwyżkę.
W systemie STV głosy nadwyżkowe są przekazywane pozostałym kandydatom według drugiej preferencji. Nadwyżka Zielonego to różnica jego głosów i kwoty: {{Wzór|14000&nbsp;–&nbsp;11251&nbsp;&#61;&nbsp;'''2749'''}} głosów. W jaki sposób decydować, które głosy są „nadwyżkowe”, a które przyczyniły się do otrzymania mandatu? Istnieje kilka metod na to – najpopularniejsze z nich to wspomniana metoda Hare’a oraz metoda Gregory’ego, zwana regułami senatorskimi. Metoda Hare’a polega na częściowo losowym transferze głosów na podstawie kolejnych preferencji głosów nadmiarowych – jest to pewne uproszczenie, gdyż nie wszystkie głosy są transferowane i dopuszcza element losowości. Margines błędu jednak jest na tyle mały, że nie ma większego wpływu na wynik<ref group="!">Metoda Gregory’ego (zwana regułami senatorskimi) pozwala na dokładny transfer głosów – odbywa się liczenie drugich preferencji wszystkich głosów oddanych na wybranego kandydata, następnie poszczególnym preferencjom przypisuje się wagi według proporcji do ogółu głosów, które następnie mnożone są przez liczbę głosów nadmiarowych. Wadą tego rozwiązania jest znacznie większa złożoność obliczeniowa oraz istnienie głosów ułamkowych.</ref>.
Załóżmy, że spośród 2749 głosów nadmiarowych 1500 wyborców zdecydowało się przekazać swój głos innemu kandydatowi centrum – Żółtemu, zaś 100 wyborców – bardziej wyrazistemu Niebieskiemu. Pozostałe 1149 wyborców było zdania, że Zielony to ich idealny kandydat i nie wskazało drugiej preferencji.
Odbywa się transfer głosów i następuje drugie przeliczenie. Ze względu na to, że Zielony został wybrany, a jego głosy zostały przekazane innym kandydatom – nie bierze już udziału w wyścigu wyborczym o pozostałe dwa mandaty. Suma głosów nie jest już potrzebna do dalszych obliczeń, dlatego w ostatniej kolumnie umieszczono kwotę dla bardziej przejrzystego porównania.
{| class="wikitable" style="text-align:right;"
! Kandydat
! Zielony
! Niebieski
! Żółty
! Fioletowy
! Czerwony
| Kwota
|-
! 2. przeliczenie
| style="color:#00ff00;" | '''✓'''
| 11100
| 11000
| 7500
| 3000
| 11251
|}
Tym razem żaden kandydat nie otrzymał kwoty – nikt nie zdobywa mandatu. Co dalej zrobić? Z wyścigu eliminowany jest Czerwony – ewidentnie nie ma szans na otrzymanie mandatu. Co zatem z trzema tysiącami głosów oddanych na tego kandydata? Z racji, że ich kandydat metodą eliminacji odpadł z wyścigu, ich głosy są przekazywane temu kandydatowi, który zaznaczyli jako drugą preferencję. Przekazywane są wszystkie głosy, gdyż Czerwony odpadł z wyścigu i nie otrzymał mandatu.
Spośród 3000 głosów oddanych na Czerwonego, 500 osób wskazało jako drugą preferencję Żółtego, 300 osób wskazało jako drugą preferencję Zielonego – który już uzyskał mandat, więc głosy te by mu się nie przydały. Co w takiej sytuacji robimy? Jeżeli na karcie w drugiej preferencji jest zaznaczony Zielony, niejako go „przeskakujemy” – już wygrał, więc głosy nie są mu potrzebne. Spoglądamy wówczas na trzecią preferencję tych wyborców, z której wynika, że 100 głosów przeszłoby na Niebieskiego, zaś 200 na fioletowego. 2500 osób nie wskazało w ogóle drugiej preferencji, uznając, że Czerwony to ich jedyny kandydat.
Następuje ponownie transfer, przeliczenie głosów oraz porównuje się głosy z kwotą.
{| class="wikitable" style="text-align:right;"
! Kandydat
! Zielony
! Niebieski
! Żółty
! Fioletowy
! Czerwony
| Kwota
|-
! 3. przeliczenie
| style="color:#00ff00;" | '''✓'''
| 11200
| 11500
| 7500
| style="color:#ff0000;" | '''✗'''
| 11251
|}
Tym razem Żółty przekroczył kwotę, w efekcie czego otrzymał mandat. Żółty co prawda miał lekką nadwyżkę – otrzymał 249 głosów więcej, niż potrzebował, zatem głosy te zostaną przekazane innym kandydatom. Wyborcy Żółtego jednak w większości wskazali jako kolejne preferencje Zielonego i Czerwonego, którzy to już nie biorą udziału w wyścigu. Dla wyborców Żółtego zarówno Niebieski, jak i Fioletowy są radykałami i nigdy by ich nie poparli. Stąd też z nadwyżki żadne głosy nie są transferowane, ponieważ żadne głosy nie przeszłyby na kandydatów pozostających w wyścigu.
Następuje kolejne przeliczenie głosów.
{| class="wikitable" style="text-align:right;"
! Kandydat
! Zielony
! Niebieski
! Żółty
! Fioletowy
! Czerwony
| Kwota
|-
! 4. przeliczenie
| style="color:#00ff00;" | '''✓'''
| 11200
| style="color:#00ff00;" | '''✓'''
| 7500
| style="color:#ff0000;" | '''✗'''
| 11251
|}
Żaden z kandydatów nie osiągnął kwoty, więc eliminuje się kandydata, który miał najmniej głosów. Tutaj pozostał jeden kandydat, więc logicznym jest, że tylko on może uzyskać mandat, ale dla zasady można przeliczyć transfer głosów przegranego. Wyborcy Fioletowego w większości zgadzają się programowo z Niebieskim, więc w przypadku, gdy ich faworyt nie otrzymałby mandatu, byliby gotowi pójść na kompromis i poprzeć Niebieskiego. Toteż aż 5000 wyborców Fioletowego spośród 7500 wskazało jako drugą preferencję Niebieskiego.
{| class="wikitable" style="text-align:right;"
! Kandydat
! Zielony
! Niebieski
! Żółty
! Fioletowy
! Czerwony
| Kwota
|-
! 5. przeliczenie
| style="color:#00ff00;" | '''✓'''
| 16200 <span style="color:#00ff00;">'''✓'''</span>
| style="color:#00ff00;" | '''✓'''
| style="color:#ff0000;" | '''✗'''
| style="color:#ff0000;" | '''✗'''
| 11251
|}
Niebieski otrzymuje trzeci mandat. Wybrani zostają: Żółty, Zielony, Niebieski.
Pomimo, że w istocie wybranych zostało trzech najpopularniejszych kandydatów pierwszej preferencji, o tyle nie zawsze tak musi być (patrz: [[:Plik:CorkEast-2020-result.png|wyniki w okręgu Cork-East w wyborach do Dáilu w Irlandii w 2020]]). Warto też zwrócić uwagę na kolejną rzecz – pomimo tego, że Czerwony nie otrzymał mandatu, o tyle jego wyborcy do samego końca mieli wpływ na to, kto ostatecznie zostanie wybrany. Podobnie z głosami oddanymi na dużych kandydatów – również przyczyniły się ostatecznie do wyłonienia finalnego mandatu. 5. przeliczenie niejako również nie było konieczne, gdyż gdy zostanie jeden kandydat, to tylko on może wygrać ostatni do zagospodarowania mandat.
Schemat ten jest bardzo uproszczony i w istocie rzadko stosuje się okręgi trójmandatowe, gdyż są one stosunkowo mało reprezentatywne – o wiele lepsza reprezentacja występuje w okręgach cztero-, pięciomandatowych i większych. Założono również, że elektoraty poszczególnych kandydatów są w miarę jednolite i rozkład ich kolejnych preferencji wygląda stosunkowo podobnie – w rzeczywistości rzadko który elektorat jest takim „monolitem”, a zróżnicowanie kolejnych preferencji jest znacznie większe. W przypadku okręgów, gdzie jest więcej mandatów i kandydatów konieczne może być jeszcze więcej przeliczeń – w tym prostym przykładzie wystarczyły właściwie 4 (5. przeliczenie nie miało wpływu na wynik końcowy), zaś w wyborach w Irlandii w niektórych okręgach wymagane jest nawet paręnaście przeliczeń. W wyborach 2016 w okręgu Longford-Westmeath liczenie trwało 5 i pół dnia; konieczne było aż 15 przeliczeń, by ogłosić ostatnich dwóch zwycięzców<ref>https://www.irishtimes.com/election-2016/longford-westmeath</ref>.


== Krytyka ==
== Krytyka ==
Źródło: „https://mruczek.wiki/Specjalna:Różnica_mobilna/16763”