m
dywiz "-" zamieniony na półpauzę "–"
m (→Fundamenty (kody) moralne: Tak będzie chyba bardziej zrozumiale.) |
Angelfrost (dyskusja | edycje) m (dywiz "-" zamieniony na półpauzę "–") |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Rzetelny artykuł}} | {{Rzetelny artykuł}} | ||
'''Kody moralne Jonathana Haidta''' | '''Kody moralne Jonathana Haidta''' – teoria z psychologii moralności, wedle której ludzka moralność składa się z kilku fundamentów (kodów). Różnimy się między sobą tym, jak ważne są dla nas poszczególne fundamenty i jak je rozumiemy. | ||
== Źródła moralności == | == Źródła moralności == | ||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
== Fundamenty (kody) moralne == | == Fundamenty (kody) moralne == | ||
W pierwszej wersji teorii znajdowało się 5 fundamentów moralnych. Z czasem zaobserwowano jednak pewne niedoskonałości i zmodyfikowano teorię, dodając szósty | W pierwszej wersji teorii znajdowało się 5 fundamentów moralnych. Z czasem zaobserwowano jednak pewne niedoskonałości i zmodyfikowano teorię, dodając szósty – wolność. | ||
==== Troska/krzywda ==== | ==== Troska/krzywda ==== | ||
| Linia 83: | Linia 83: | ||
Mieliśmy więc ludzi mówiących o lojalności wobec grupy, o miłości, o zobowiązaniach rodzicielskich, służbie, obowiązkach. Uderzono w odpowiednie struny, które poruszają prawicowe serca, odpowiadają ich kodom moralnym, a tym samym mogą przekonać ich do zmiany zdania. | Mieliśmy więc ludzi mówiących o lojalności wobec grupy, o miłości, o zobowiązaniach rodzicielskich, służbie, obowiązkach. Uderzono w odpowiednie struny, które poruszają prawicowe serca, odpowiadają ich kodom moralnym, a tym samym mogą przekonać ich do zmiany zdania. | ||
=== Libertarianie | === Libertarianie – wolnorynkowy odłam lewicy (liberalizmu) === | ||
Libertarianów można by w skrócie opisać, że są osobami ceniącymi przede wszystkim kod wolności. Zarówno jeśli chodzi o sprawy obyczajowe (takie jak seks czy zażywanie narkotyków) jak i gospodarcze (skrajnie wolny rynek). Pozostałe 5 kodów jest u nich znacznie słabsze. Jak wykazano w badaniach Iyera z 2011 roku, libertarianie doświadczają średnio niższego poziomu empatii i słabszego wstrętu. Wedle badań Tetlocka z 2000 roku są też bardziej skłonni pozwalać ludziom na naruszanie tabu. | Libertarianów można by w skrócie opisać, że są osobami ceniącymi przede wszystkim kod wolności. Zarówno jeśli chodzi o sprawy obyczajowe (takie jak seks czy zażywanie narkotyków) jak i gospodarcze (skrajnie wolny rynek). Pozostałe 5 kodów jest u nich znacznie słabsze. Jak wykazano w badaniach Iyera z 2011 roku, libertarianie doświadczają średnio niższego poziomu empatii i słabszego wstrętu. Wedle badań Tetlocka z 2000 roku są też bardziej skłonni pozwalać ludziom na naruszanie tabu. | ||
Niestety jest z pojęciem libertarianizmu spore zamieszanie. To co w Europie nazywamy lewicą, W Stanach Zjednoczonych nazywane jest liberalizmem. Natomiast to, co w Europie nazywamy liberalizmem, w Stanach nazywane jest libertarianizmem. W dalszej części artykułu idea absolutnego uwielbienia dla wolności będzie nazywana jak w Stanach | Niestety jest z pojęciem libertarianizmu spore zamieszanie. To co w Europie nazywamy lewicą, W Stanach Zjednoczonych nazywane jest liberalizmem. Natomiast to, co w Europie nazywamy liberalizmem, w Stanach nazywane jest libertarianizmem. W dalszej części artykułu idea absolutnego uwielbienia dla wolności będzie nazywana jak w Stanach – '''libertarianizmem'''. | ||
Libertarianie są bezpośrednimi spadkobiercami oświeceniowych reformatorów z XVIII i XIX wieku, którzy walczyli o wyzwolenie ludu spod władzy królów i duchowieństwa. Więc można powiedzieć, że byli razem w drużynie z lewicą (liberałami). Z czasem jednak lewica rozdzieliła się na 2 obozy. Pierwszy zaczął widzieć zagrożenie dla wolności ze strony przemysłowców i potężnych korporacji. Uznali też, że jedynie państwo jest na tyle silne, by zapewnić obywatelom ochronę przed brutalnymi praktykami dzikiego kapitalizmu. Drugi obóz natomiast | Libertarianie są bezpośrednimi spadkobiercami oświeceniowych reformatorów z XVIII i XIX wieku, którzy walczyli o wyzwolenie ludu spod władzy królów i duchowieństwa. Więc można powiedzieć, że byli razem w drużynie z lewicą (liberałami). Z czasem jednak lewica rozdzieliła się na 2 obozy. Pierwszy zaczął widzieć zagrożenie dla wolności ze strony przemysłowców i potężnych korporacji. Uznali też, że jedynie państwo jest na tyle silne, by zapewnić obywatelom ochronę przed brutalnymi praktykami dzikiego kapitalizmu. Drugi obóz natomiast – nazywany w Stanach libertarianami – nadal jako największe zagrożenie wolności widział państwo. | ||
Współcześni libertarianie zazwyczaj głosują na partię, która zapewnia jak największą swobodę gospodarczą i jak najmniejszy udział państwa w jej kształtowaniu. Kwestie obyczajowe schodzą na drugi plan, dlatego w Stanach Zjednoczonych libertarianie w zdecydowanej większości głosują na Republikanów. Libertarianie zazwyczaj stanowią tylko kilka procent społeczeństwa. Być może dlatego tak trudno znaleźć dla nich miejsce z dominującym modelu podziału polityki (lewica vs prawica). | Współcześni libertarianie zazwyczaj głosują na partię, która zapewnia jak największą swobodę gospodarczą i jak najmniejszy udział państwa w jej kształtowaniu. Kwestie obyczajowe schodzą na drugi plan, dlatego w Stanach Zjednoczonych libertarianie w zdecydowanej większości głosują na Republikanów. Libertarianie zazwyczaj stanowią tylko kilka procent społeczeństwa. Być może dlatego tak trudno znaleźć dla nich miejsce z dominującym modelu podziału polityki (lewica vs prawica). | ||
| Linia 96: | Linia 96: | ||
== Materiały warte uwagi == | == Materiały warte uwagi == | ||
=== Darmowe === | === Darmowe === | ||
* [https://nowyobywatel.pl/2015/08/13/prawy-umysl-na-lewicy/ Prawy umysł na lewicy | * [https://nowyobywatel.pl/2015/08/13/prawy-umysl-na-lewicy/ Prawy umysł na lewicy – "Nowy Obywatel"] | ||
* [http://weekend.gazeta.pl/weekend/1,152121,17024023,Prof__Jonathan_Haidt__Kazdy__kto_przychodzi_do_polityki.html Prof. Jonathan Haidt: Każdy, kto przychodzi do polityki i mówi, że będzie zawsze szczery, jest idiotą. Nie odniesie sukcesu | * [http://weekend.gazeta.pl/weekend/1,152121,17024023,Prof__Jonathan_Haidt__Kazdy__kto_przychodzi_do_polityki.html Prof. Jonathan Haidt: Każdy, kto przychodzi do polityki i mówi, że będzie zawsze szczery, jest idiotą. Nie odniesie sukcesu – Gazeta.pl] | ||
* [https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1599399,1,jonathan-haidt-o-lewicy-prawicy-i-wyludnionym-centrum.read Gen wyborczy. Jonathan Haidt o lewicy, prawicy i wyludnionym centrum | * [https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1599399,1,jonathan-haidt-o-lewicy-prawicy-i-wyludnionym-centrum.read Gen wyborczy. Jonathan Haidt o lewicy, prawicy i wyludnionym centrum – Polityka.pl] | ||
* [https://postprawdastop.wordpress.com/2018/06/28/intuicja-i-kody-moralne-czy-prawica-z-lewica-moga-sie-dogadac/ Intuicja i kody moralne. Czy prawica z lewicą mogą się dogadać? | * [https://postprawdastop.wordpress.com/2018/06/28/intuicja-i-kody-moralne-czy-prawica-z-lewica-moga-sie-dogadac/ Intuicja i kody moralne. Czy prawica z lewicą mogą się dogadać? – Postprawda Stop] | ||
* [https://www.ted.com/talks/jonathan_haidt_on_the_moral_mind?language=pl WIDEO Johnathan Haidt o korzeniach moralnych liberałów i konserwatystów (PL napisy) | * [https://www.ted.com/talks/jonathan_haidt_on_the_moral_mind?language=pl WIDEO Johnathan Haidt o korzeniach moralnych liberałów i konserwatystów (PL napisy) – TED Talk] | ||
=== Płatne === | === Płatne === | ||
* [http://wyborcza.pl/magazyn/1,124059,11782027,Dlaczego_polityka_i_religia_dziela_porzadnych_ludzi_.html Dlaczego polityka i religia dzielą porządnych ludzi? | * [http://wyborcza.pl/magazyn/1,124059,11782027,Dlaczego_polityka_i_religia_dziela_porzadnych_ludzi_.html Dlaczego polityka i religia dzielą porządnych ludzi? – Wyborcza.pl] | ||
* [http://wyborcza.pl/1,75400,16920843,Ile_z_pszczoly_jest_w_czlowieku__czyli_dlaczego_religia.html Ile z pszczoły jest w człowieku, czyli dlaczego religia i polityka dzielą ludzi | * [http://wyborcza.pl/1,75400,16920843,Ile_z_pszczoly_jest_w_czlowieku__czyli_dlaczego_religia.html Ile z pszczoły jest w człowieku, czyli dlaczego religia i polityka dzielą ludzi – Wyborcza.pl] | ||
* [http://wyborcza.pl/magazyn/1,124059,16745650,Prawak_i_lewak_ida_na_sushi.html Prawak i lewak idą na sushi | * [http://wyborcza.pl/magazyn/1,124059,16745650,Prawak_i_lewak_ida_na_sushi.html Prawak i lewak idą na sushi – Wyborcza.pl] | ||
== Literatura == | == Literatura == | ||