Tekst źródłowy strony MBTI

'''MBTI''', skrót od '''Myers-Briggs Type Indicator''' -  model psychologiczny, który jednak nie wszedł do oficjalnej psychologii. Zajmuje się badaniem zachowania oraz poszczególnych umiejętności jednostki.

{{Achtung|'''Uwaga! MBTI nie posiada wystarczająco dowodów naukowych!'''}}
 Jest też bardzo trudne do zmierzenia, a tym samym do zweryfikowania. Na chwilę obecną jest więc raczej pseudonauką.

== Historia ==
MBTI został stworzony przez Katharine Cook Briggs oraz jej córkę Isabel Briggs Myers (stąd też nazewnictwo samego modelu). MBTI oparte jest w dużej mierze o typy osobowości Carla Junga, podobnie jak [[socjonika]]. W przeciwieństwie do socjoniki, MBTI jednak nie jest poświęcone metabolizmowi informacyjnemu, zaś skupia się na zachowaniach poszczególnych typów.

== Założenia ==
{{Achtung|W celu zachowania spójności, nazwy poszczególnych funkcji są takie same jak w artykule o [[Socjonika|socjonice]].}}
MBTI opiera się o cztery wymiary (ang. ''dichotomies''):

{| class="wikitable"
!
! Subiektywny
! Obiektywny
|-
! Dedukcyjny
| Intuicja ('''N''') / Sensoryka ('''S''')
| Introwersja ('''I''') / Ekstrawersja ('''E''')
|-
! Indukcyjny
| Etyka ('''F''') / Logika ('''T''')
| Obserwacja ('''P''') / Osądzanie ('''J''')
|}

Jednoliterowe skróty pochodzą od określeń anglojęzycznych: i'''n'''tuition, '''s'''ensing, '''i'''ntroversion, '''e'''xtraversion, '''f'''eeling, '''t'''hinking, '''p'''erception, '''j'''udging.

=== Postawy: ekstrawersja/introwersja ===
MBTI opiera się na definicji podanych przez Junga. Osoby, których funkcje poznawcze działają w świecie zachowań, ludzi i rzeczy (postawa ekstrawertyczna) lub w świecie wewnętrznych idei i refleksji (postawa introwertyczna).

Osoby z postawą ekstrawertyczną czerpią energię z działania - najpierw działają, potem myślą, potem ponownie działają. Brak działania jest męczący dla ekstrawertyków. Analogicznie, osoby z postawą introwertyczną tracą energię podczas działania: najpierw myślą, potem działają, potem mają tendencje do refleksji. W celu odbudowania energii, introwertycy potrzebują odrobiny ciszy i samotności, z dala od aktywności.

Ekstrawertycy skupiają się na ludziach i rzeczach, zaś introwertycy na pomysłach i abstrakcji.

Dominująca postawa manifestuje się w funkcji dominującej.

* Ekstrawertycy są skupieni na działaniu, zaś introwertycy na refleksji
* Ekstrawertycy skupiają się na jak najbardziej rozległej wiedzy, zaś introwertycy chcą posiąść głęboką wiedzę
* Ekstrawertycy preferują częstsze interakcje, zaś introwertycy rzadsze, bardziej znaczące
* Ekstrawertycy odzyskują energię podczas spędzania czasu z ludźmi, zaś introwertycy podczas spędzania czasu samemu; tracą tą energię w przeciwnym procesie.

=== Funkcje: poznanie/intuicja i myślenie/odczuwanie ===
Jung zidentyfikował dwie pary funkcji:
* Funkcje obserwacyjne: sensoryka (S) i intuicja (N)
* Funkcje decyzyjne: logika (T) i etyka (F)

Funkcje obserwacyjne skupiają się na tym, w jaki sposób pozyskujemy informacje - przykładowo, osoby z funkcją sensoryki skupiają się bezpośrednio na tym, co rzeczywiste i namacalne. Poszukują suchych faktów, nie lubią polegać na przeczuciu. Osoby z dominującą funkcją intuicji skupiają się zaś na całościowym obrazie i powiązaniach między faktami.

Funkcje decyzyjne określają w jaki sposób podejmujemy decyzje - logika i etyka to funkcje, które pozwalają na racjonalne podejmowanie decyzji w oparciu o informacje pozyskane poprzez funkcje obserwacyjne (sensorykę i intuicję). Osoby z dominującą funkcją logiki skupiają się na podejmowaniu decyzji z neutralnego punktu widzenia, w oparciu o rozsądek, logikę, przyczynowość, spójność. Skupiają się wyłącznie na informacji, na faktach. Osoby z dominującą funkcją etyki z kolei podejmują decyzję poprzez postawienie się w tej sytuacji, patrzenie na nią "od środka" i oceniając sytuację skupiając się na równowadze i konsensusie w oparciu o potrzeby osób zaangażowanych.

Osoby z funkcją logiki nie są z definicji bardziej logiczni, podobnie jak osoby z funkcją etyki nie są bardziej empatyczni. Jednakże, mężczyźni mają tendencję do odpowiadania jak osoby z funkcją logiki, zaś kobiety - jak osoby z funkcją etyki. Według statystyk, od 57% do 84% kobiet są typami z funkcją etyki; wśród mężczyzn od 47% do 72% posiada typ z dominującą funkcją logiki.

* Funkcja sensoryki skupia się na tym co namacalne i realne, na tym co jest teraz. Patrzą na informacje dosłownie, widzą fakty. Szukają pomysłów z praktycznymi zastosowaniami.
* Funkcja intuicji skupia się na całości, na "większym obrazie"; patrzą w przyszłość. Dostrzegają wzory, umią czytać pomiędzy wierszami. Szukają pomysłów abstrakcyjnych i idealistycznych.
* Funkcja logiki skupia się na faktach w podejmowaniu decyzji. Osoby z tą funkcją chcą zachować spójność i logikę; nie chcą ulec emocjom (które notabene posiadają, lecz nie opierają na nich swoich decyzji).
* Funkcja etyki skupia się na tym, jak decyzja wpłynie na życie innych ludzi. Osoby z tą funkcją chcą zachować równowagę i podejmować decyzje w zgodzie z własnymi poglądami osobistymi i społecznymi.

Poszczególne funkcje mogą być ekstrawertyczne lub introwertyczne - 

=== Preferencja: obserwacja/osądzanie ===
Tak zwany wymiar preferencji został dodany przez Myers i Briggs w celu odróżnienia osób, które skupiają się na funkcji obserwacyjnej (sensoryka/intuicja) i osób skupiających się na funkcji decyzyjnej (logika/etyka). Osoby skupiające się na funkcji obserwacyjnej (preferencja obserwacji) mają tendencje do spontaniczności, często mogą zmieniać zdanie w oparciu o nowe informacje. Odkładają podejmowanie decyzji na póniej, skupiają się zaś na gromadzeniu informacji. Osoby skupiające się na funkcji decyzyjnej (preferencja osądzania) tworzą jasne plany działania, podejmują decyzję najwcześniej jak się da; skupiają się na osiągnięciu celu.

* Osoby z preferencją obserwacji (P) preferują bycie otwartym na nowe informacje; cenią spontaniczność, potrafią zmieniać zdanie w oparciu o nowe dane. Pracują najczęściej podczas przypływów energii, motywuje ich deadline i mają tendencje do odkładania podejmowania decyzji i działań na później. Często zbyt mocno skupiają się na nowych informacjach i w ten sposób lekceważą podjęcie decyzji.
* Osoby z preferencją osądzania (J) nie znoszą odkładania podejmowania decyzji; skupiają się na poszczególnych zadaniach, tworzą jasno określony harmonogram. Pracę rozkładają najczęściej tak, aby uniknąć pędzenia przed deadline'em. Czasami zbyt mocno skupiają się na celu i w ten sposób lekceważą nowe informacje.

== Funkcje ==
MBTI działa w sposób podobny do socjoniki, gdzie nasze zachowania definiowane są przez poszczególne funkcje.

# Funkcja dominująca - najsilniejsza z funkcji. Jest najbardziej rozwinięta spośród wszystkich. Również najbardziej określa naszą osobowość.
# Funkcja pomocnicza - funkcja rozwijająca się po funkcji dominującej. Jej zadaniem jest wspieranie funkcji dominującej w taki sposób, aby zapewnić pewną równowagę, aby jednostka nie opierała się w pełni na funkcji dominującej.
# Funkcja trzeciorzędna - funkcja przeciwna do funkcji pomocniczej. Rozwija się dopiero koło wieku średniego, gdy jednostka rozwinęła funkcję dominującą i pomocniczą. Funkcja trzeciorzędna pozwala jednostce poznawać nowe rzeczy i przełamywać się do nauki umiejętności, z którymi dana jednostka sobie nie radzi.
# Funkcja podrzędna - najsłabsza z funkcji. Jej rozwój przypada na późną część życia. Jest funkcją przeciwną do dominującej. Najczęściej objawia się podczas stresu, gdy funkcja dominująca i pomocnicza są wyczerpane. Jednostka sterowana funkcją podrzędną czuje brak kontroli.

Kolejne cztery funkcje (5-8) tworzą i definiują naszą podświadomość, coś co jest poza naszym wpływem. Ostatnie cztery funkcje nie mają określonych, specyficznych nazw, bywają jednakże określane mianem ''shadow functions''.

Każdy typ MBTI ma rozmieszczone funkcje w innej kolejności. Ponadto poszczególne funkcje mogą być ekstratyczne (kierowane na zewnątrz, do świata realnego) lub introtyczne (kierowane do świata abstrakcji i idei). Dominująca funkcja zawsze ma postawę zdefiniowaną poprzez ekstrawertyzm lub introwertyzm. Przykładowo u INTP poszczególne rozmieszczenie funkcji wygląda następująco:

# Ti
# Ne
# Si
# Fe
# Te
# Ni
# Se
# Fi

=== Funkcje typów ===
Każdy typ MBTI ma niepowtarzalne rozmieszczenie funkcji.

{| class="wikitable" style="text-align: center;"
!
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8
|-
! ESTP
| Se || Ti || Fe || Ni || Si || Te || Fi || Ne
|-
! ESFP
| Se || Fi || Te || Ni || Si || Fe || Ti || Ne
|-
! ISTJ
| Si || Te || Fi || Ne || Se || Ti || Fe || Ni
|-
! ISFJ
| Si || Fe || Ti || Ne || Se || Fi || Te || Ni
|-
! ENTP
| Ne || Ti || Fe || Si || Ni || Te || Fi || Se
|-
! ENFP
| Ne || Fi || Te || Si || Ni || Fe || Ti || Se
|-
! INTJ
| Ni || Te || Fi || Se || Ne || Ti || Fe || Si
|-
! INFJ
| Ni || Fe || Ti || Se || Ne || Fi || Te || Si
|-
! ESTJ
| Te || Si || Ne || Fi || Ti || Se || Ni || Fe
|-
! ENTJ
| Te || Ni || Se || Fi || Ti || Ne || Si || Fe
|-
! ISTP
| Ti || Se || Ni || Fe || Te || Si || Ne || Fi
|-
! INTP
| Ti || Ne || Si || Fe || Te || Ni || Se || Fi
|-
! ESFJ
| Fe || Si || Ne || Ti || Fi || Se || Ni || Te
|-
! ENFJ
| Fe || Ni || Se || Ti || Fi || Ne || Si || Fe
|-
! ISFP
| Fi || Se || Ni || Te || Fe || Si || Ne || Ti
|-
! INFP
| Fi || Ne || Si || Te || Fe || Ni || Se || Ti
|}

=== Jak tworzone są czteroliterowe nazwy typów? ===
# Pierwsza litera (E/I) określa, czy nasza funkcja dominująca jest introtyczna (I) czy ekstratyczna (E).
# Druga litera (S/N) określa naszą funkcję obserwacyjną - intuicja (N) lub sensoryka (S).
# Trzecia litera (F/T) określa naszą funkcję decyzyjną - logika (T) lub etyka (F).
# Czwarta litera (J/P) określa, która z funkcji dominującej i pomocniczej jest u nas ekstratyczna  - funkcja obserwacyjna (P) lub funkcja decyzyjna (J).

Przykładowo ENTP:
* Pierwsza litera (E) mówi nam, że osoba jest ekstrawertykiem - zatem funkcja dominująca będzie ekstratyczna.
* Druga litera mówi nam, że osoba jest intuikiem (N).
* Trzecia litera mówi nam, że osoba jest logikiem (T).
* Czwarta litera mówi nam, że ekstratyczna jest funkcja obserwacyjna (P).
* Funkcja dominująca jest ekstratyczna, zatem jest również funkcją obserwacyjną.
* ENTP posiada jako funkcję obserwacyjną intuicję (N). Funkcją dominującą jest zatem Ne.
* Funkcja pomocnicza jest zatem funkcją decyzyjną - w tym przypadku logika - jest introtyczna, gdyż postawy występują na przemian - Ti.
* Funkcja trzeciorzędna dziedziczy decyzyjność z funkcji pomocniczej, zatem będzie nią Fe.
* Funkcja podrzędna dziedziczy obserwacyjność z funkcji dominującej, zatem będzie nią Si.
* Ostatnie cztery funkcje są w tej samej kolejności, jedynie zmienia się ich postawa.
* Otrzymujemy zatem Ne, Ti, Fe, Si, Ni, Te, Fi, Se.

Za kolejny przykład posłuży nam ISFJ:
* Pierwsza litera (I) mówi nam, że osoba jest introwertykiem - zatem funkcja dominująca jest introtyczna.
* Druga litera mówi nam, że funkcją obserwacyjną jest sensoryka (S).
* Trzecia litera mówi nam, że funkcją decyzyjną jest etyka (F).
* Czwarta litera określa, że ekstratyczna jest funkcja decyzyjna (J).
* Funkcja decyzyjna zatem jest funkcją pomocniczą, gdyż dominująca jest funkcja introtyczna.
* Pierwszą funkcją zatem musi być Si.
* Drugą funkcją jest Fe.
* Trzecią funkcją jest Ti.
* Czwartą funkcją musi być Ne.
* Końcowo otrzymujemy Si, Fe, Ti, Ne, Se, Fi, Te, Ni.

== Powiązanie z wielką piątką ==
Dostrzeżono korelację między niektórymi osiami MBTI a osiami [[Wielka piątka (psychologia)|wielkiej piątki]]. Największa korelacja istnieje w przypadku postawy MBTI (introwersja/ekstrawersja) oraz analogicznym wskaźnikiem wielkiej piątki (ekstrawersja-introwersja). Podobną korelację dostrzeżono w przypadku funkcji intuicji (N) i otwartości na doświadczenie oraz w przypadku funkcji etyki (F) i ugodowości.

Ponadto zaobserwowano negatywną korelację między osobami z preferencją obserwacji (P) a sumiennością w modelu wielkiej piątki.

Te obserwacje sugerują, że model MBTI można opierać na modelu wielkiej piątki, jednakże w przeciwieństwie do tego drugiego, MBTI nie posiada wskaźnika definiującego stabilność emocjonalną (neurotyczność).

== Krytyka ==
MBTI bywa krytykowane w środowiskach psychologicznych. Najczęściej modelowi bywa zarzucane - podobnie jak w przypadku socjoniki - niewielki potencjał rozwoju, przyklejając ludziom etykietkę i niejako ich usprawiedliwiając przed słabościami, co jednym się podoba, a innym nie. Przez wielu sceptyków MBTI bywa uznawane za pseudonaukę.

Niektórzy ponadto zarzucają, że w przypadku MBTI dość często występuje zjawisko tak zwanego zimnego odczytu (ang. ''cold reading'') a w szczególności na efekcie Forera. Po wykonaniu testu MBTI, wiele osób jest zdziwionych jak bardzo poszczególne cechy określonego typu do nich pasują. W rzeczywistości sformułowania są bardzo ogólne, zaś sami zainteresowani interpretują je tak, aby pasowały do ich osobowości. Na podobnym mechanizmie opierają się [[Wróżba|wróżby]], w związku z czym przez osoby nieprzychylne MBTI bywa określane mianem "horoskopu dla nerdów".

Same autorki konceptu nie miały żadnych kwalifikacji w dziedzinach psychologicznych, zaś do stworzenia MBTI kierowało nimi prywatne zainteresowanie teorią osobowości Junga.

Ponadto poddawane szczególnej krytyce bywa wykorzystywanie MBTI w celach rekrutacyjnych w poszczególnych firmach.

== Zobacz też ==
* [[Enneagram]]
* [[Połączenie enneagramu, MBTI i socjoniki]]
* [[Socjonika]]
* [[Typy osobowości Helen Fisher]]
* [[Wielka piątka (psychologia)]]

{{Navbox psychologia}}
[[Kategoria:Pseudopsychologia]]