IPA: Różnice pomiędzy wersjami
brak opisu edycji
Angelfrost (dyskusja | edycje) |
Angelfrost (dyskusja | edycje) Nie podano opisu zmian |
||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
* Pętelka, {{abbr|np.|na przykład}} w ⟨ɕ ʑ ʝ⟩ przeważnie oznacza spółgłoski palatalne. | * Pętelka, {{abbr|np.|na przykład}} w ⟨ɕ ʑ ʝ⟩ przeważnie oznacza spółgłoski palatalne. | ||
* Spółgłoski nosowe zazwyczaj oparte są o symbol ⟨n⟩: ⟨n ɲ ɳ ŋ⟩. ⟨ɲ⟩ oraz ⟨ŋ⟩ pochodzą z ligatur ''gn'' i ''ng'' odpowiednio, zaś ⟨ɱ⟩ zostało zainspirowane ⟨ŋ⟩, choć bez żadnego powiązania między głoskami reprezentowanymi przez te symbole. | * Spółgłoski nosowe zazwyczaj oparte są o symbol ⟨n⟩: ⟨n ɲ ɳ ŋ⟩. ⟨ɲ⟩ oraz ⟨ŋ⟩ pochodzą z ligatur ''gn'' i ''ng'' odpowiednio, zaś ⟨ɱ⟩ zostało zainspirowane ⟨ŋ⟩, choć bez żadnego powiązania między głoskami reprezentowanymi przez te symbole. | ||
* Symbole powstałe z [[Kapitaliki|kapitalików]], {{abbr|np.|na przykład}} ⟨ʟ ʁ ʀ⟩ przeważnie reprezentują głoski uwularne (języczkowe) lub welarne (miękkopodniebienne). | * Symbole powstałe z [[Kapitaliki|kapitalików]], {{abbr|np.|na przykład}} ⟨ʟ ʁ ʀ⟩ przeważnie reprezentują głoski uwularne (języczkowe) lub welarne (miękkopodniebienne); są też używane dla niektórych wibrantów (spółgłosek drżących), {{abbr|np.|na przykład}} ⟨ʙ⟩ czy ⟨ʜ⟩. | ||
* Dużo symboli pochodzi od liter obróconych o 180 stopni: ⟨ɐ ɔ ə ɟ ɓ ɥ ɾ ɯ ɹ ʇ ʊ ʌ ʍ ʎ⟩. W czasach dawnego składu wystarczyło wyłącznie obrócić daną czcionkę, by uzyskać pożądany symbol, co drastycznie redukowało ilość potrzebnych czcionek. | * Dużo symboli pochodzi od liter obróconych o 180 stopni: ⟨ɐ ɔ ə ɟ ɓ ɥ ɾ ɯ ɹ ʇ ʊ ʌ ʍ ʎ⟩. W czasach dawnego składu wystarczyło wyłącznie obrócić daną czcionkę, by uzyskać pożądany symbol, co drastycznie redukowało ilość potrzebnych czcionek. | ||
| Linia 516: | Linia 516: | ||
* Spółgłoski nosowe artykułowane są poprzez obniżenie podniebienia miękkiego, umożliwiając przepływ powietrza przez nos. | * Spółgłoski nosowe artykułowane są poprzez obniżenie podniebienia miękkiego, umożliwiając przepływ powietrza przez nos. | ||
* Spółgłoski plozywne (zwarte) powstają, gdy w czasie artykulacji dochodzi do blokady przepływu powietrza przez jamę ustną i nosową (implozja, zwarcie), po czym następuje gwałtowne jej przerwanie (plozja, rozwarcie). | * Spółgłoski plozywne (zwarte) powstają, gdy w czasie artykulacji dochodzi do blokady przepływu powietrza przez jamę ustną i nosową (implozja, zwarcie), po czym następuje gwałtowne jej przerwanie (plozja, rozwarcie). | ||
* Spółgłoski frykatywne (szczelinowe) powstają, gdy narządy mowy w czasie artykulacji tworzą dostatecznie wąską szczelinę, by powstał szum, tarcie. Wyróżnia się ponadto frykatywne syczące o wyższej amplitudzie i częstotliwości, powstające poprzez skierowanie strumienia powietrza językiem w stronę zębów. | * Spółgłoski frykatywne (szczelinowe) powstają, gdy narządy mowy w czasie artykulacji tworzą dostatecznie wąską szczelinę, by powstał szum, tarcie. Wyróżnia się ponadto frykatywne syczące o wyższej amplitudzie i częstotliwości, powstające poprzez skierowanie strumienia powietrza językiem w stronę zębów (sulkalizacja). | ||
* Afrykaty (spółgłoski zwarto-szczelinowe) powstają, gdy w pierwszej fazie artykulacji dochodzi do blokady przepływu przez jamę ustną i nosową, po czym tworzy się dostatecznie wąska szczelina, by powstał szum, tarcie. Niektóre języki, {{abbr|m.in.|między innymi}} język polski kontrastują ze sobą afrykaty oraz odpowiadające im sekwencje spółgłosek plozywnych i frykatywnych. | * Afrykaty (spółgłoski zwarto-szczelinowe) powstają, gdy w pierwszej fazie artykulacji dochodzi do blokady przepływu przez jamę ustną i nosową, po czym tworzy się dostatecznie wąska szczelina, by powstał szum, tarcie. Niektóre języki, {{abbr|m.in.|między innymi}} język polski kontrastują ze sobą afrykaty oraz odpowiadające im sekwencje spółgłosek plozywnych i frykatywnych. | ||
* Aproksymanty (spółgłoski półotwarte) powstają, gdy artykulatory zbliżają się do siebie, jednak nie wystarczająco blisko, by powstał szum. Z tego względu aproksymanty można umieścić między spółgłoskami frykatywnymi, gdzie występuje tarcie, a samogłoskami, gdzie powietrze przepływa swobodnie. | * Aproksymanty (spółgłoski półotwarte) powstają, gdy artykulatory zbliżają się do siebie, jednak nie wystarczająco blisko, by powstał szum. Z tego względu aproksymanty można umieścić między spółgłoskami frykatywnymi, gdzie występuje tarcie, a samogłoskami, gdzie powietrze przepływa swobodnie. | ||
| Linia 757: | Linia 757: | ||
! style="font-weight: normal;" | ◌̟ ◌˖ | ! style="font-weight: normal;" | ◌̟ ◌˖ | ||
| Wysunięte do przodu | | Wysunięte do przodu | ||
! style="font-weight: normal;" | | ! style="font-weight: normal;" | ◌<sup>ɣ</sup> | ||
| Welaryzacja | | Welaryzacja | ||
! style="font-weight: normal;" | ◌<sup>l</sup> | ! style="font-weight: normal;" | ◌<sup>l</sup> | ||
| Linia 764: | Linia 764: | ||
! style="font-weight: normal;" | ◌̠ ◌˗ | ! style="font-weight: normal;" | ◌̠ ◌˗ | ||
| Wysunięte do tyłu | | Wysunięte do tyłu | ||
! style="font-weight: normal;" | | ! style="font-weight: normal;" | ◌<sup>ʕ</sup> | ||
| Faryngalizacja | | Faryngalizacja | ||
! style="font-weight: normal;" | ◌̚ | ! style="font-weight: normal;" | ◌̚ | ||
| Linia 931: | Linia 931: | ||
Cechy prozodyczne umieszczane są w nawiasach klamrowych {...}, zaś poszczególne komentarze umieszczane są w indeksie dolnym: [{<sub>''f''</sub> ˈɡwɔɕnɔ <sub>''f''</sub>} (...) {<sub>''p''</sub> ˈt͡ɕixɔ <sub>''p''</sub>} (...) {<sub>''allegro''</sub> ˈʂɨpkɔ <sub>''allegro''</sub>}] | Cechy prozodyczne umieszczane są w nawiasach klamrowych {...}, zaś poszczególne komentarze umieszczane są w indeksie dolnym: [{<sub>''f''</sub> ˈɡwɔɕnɔ <sub>''f''</sub>} (...) {<sub>''p''</sub> ˈt͡ɕixɔ <sub>''p''</sub>} (...) {<sub>''allegro''</sub> ˈʂɨpkɔ <sub>''allegro''</sub>}] | ||
{| class="wikitable" | |||
|+ Spółgłoski perkusywne | |||
! style="font-weight: normal;" | ʬ | |||
| {{abbr|Bilabialna perkusywna|Dwuwargowa perkusywna}} (cmoknięcie wargami) | |||
|- | |||
! style="font-weight: normal;" | ʭ | |||
| {{abbr|Bidentalna perkusywna|Dwuzębowa perkusywna}} (zgrzyt zębami) | |||
|- | |||
! style="font-weight: normal;" | ¡ | |||
| {{abbr|Sublaminalna perkusywna|Podjęzykowa perkusywna}} (czubek języka<br>uderza o dolne dziąsła) | |||
|} | |||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| Linia 957: | Linia 969: | ||
! style="font-weight: normal;" | ◌͇ | ! style="font-weight: normal;" | ◌͇ | ||
| {{abbr|Alweolarne|Dziąsłowe}} | | {{abbr|Alweolarne|Dziąsłowe}} | ||
! style="font-weight: normal;" | ◌<sup>ɦ</sup> | |||
| {{abbr|Dźwięczna aspiracja|Dźwięczny przydech}} | |||
! style="font-weight: normal;" | <sup>h</sup>◌ | ! style="font-weight: normal;" | <sup>h</sup>◌ | ||
| {{abbr|Preaspiracja|Wstępny przydech}} | | {{abbr|Preaspiracja|Wstępny przydech}} | ||
|- | |||
! style="font-weight: normal;" | ◌̼ | |||
| {{abbr|Linguolabialne|Językowo-wargowe}} | |||
! style="font-weight: normal;" | ◌<sup>ʁ</sup> | |||
| {{abbr|Uwularyzacja|Ujęzyczkowienie}} | |||
! style="font-weight: normal;" | ◌↓ | ! style="font-weight: normal;" | ◌↓ | ||
| {{abbr|Ingresywność|Wdechowość}} | | {{abbr|Ingresywność|Wdechowość}} | ||
|- | |- | ||
! style="font-weight: normal;" | ◌\◌\◌ | ! style="font-weight: normal;" | ◌\◌\◌ | ||
| Jąkanie | | Jąkanie | ||
! style="font-weight: normal;" | ◌<sup>ʔ</sup> | |||
| {{abbr|Glotalizacja (stød)|Ukrtaniowienie}} | |||
! style="font-weight: normal;" | ◌↑ | ! style="font-weight: normal;" | ◌↑ | ||
| {{abbr|Egresywność|Wydechowość}} | | {{abbr|Egresywność|Wydechowość}} | ||