Defonologizacja: Różnice pomiędzy wersjami
m
brak opisu edycji
Angelfrost (dyskusja | edycje) m (→Język polski) |
Angelfrost (dyskusja | edycje) mNie podano opisu zmian |
||
| Linia 17: | Linia 17: | ||
Pozostałe przykłady defonologizacji: | Pozostałe przykłady defonologizacji: | ||
* ''Zanik dźwięcznego ⟨h⟩'' polegał na defonologizacji fonemu /ɦ/ zwanego "dźwięcznym ''h''" oraz fonemu /x/ zapisywanego ⟨ch⟩ oba jako /x/. Dźwięczne /ɦ/ nadal jest wymawiane w miejscu ⟨h⟩ przez dialekty podhalańskie i kresowe oraz późniejsze wywodzące się z tychże ({{abbr|m.in.|między innymi}} wiele Polaków zamieszkałych na Ziemiach Odzyskanych przyniosło ze sobą wymowę /ɦ/ wraz z przesiedleniem z polskich kresów wschodnich). | * ''Zanik dźwięcznego ⟨h⟩'' polegał na defonologizacji fonemu /ɦ/ zwanego "dźwięcznym ''h''" oraz fonemu /x/ zapisywanego ⟨ch⟩ oba jako /x/. Dźwięczne /ɦ/ nadal jest wymawiane w miejscu ⟨h⟩ przez dialekty podhalańskie i kresowe oraz późniejsze wywodzące się z tychże ({{abbr|m.in.|między innymi}} wiele Polaków zamieszkałych na Ziemiach Odzyskanych przyniosło ze sobą wymowę /ɦ/ wraz z przesiedleniem z polskich kresów wschodnich). | ||
* ''Zanik samogłosek pochylonych'' polegał na zaniku samogłosek pochylonych ⟨á⟩ (''pták'', ''tráwa''), ⟨é⟩ (''rzéka, śniég'') oraz ⟨ó⟩ (''łódka'', ''róża''), realizowanych odpowiednio jako fonemy /ɑ~ɒ/, /e/ oraz /o/, które do {{abbr|XVIII|osiemnastego}} wieku uległy defonologizacji odpowiednio z /a/, /ɛ/ oraz /u/ (zapisywanym wciąż ⟨ó⟩). Pomimo tego, w niektórych dialektach nadal samogłoski pochylone są wymawiane inaczej niż ich jasne odpowiedniki: ⟨á⟩ w dialektach małopolskich wymawiane jest jak [ɔ] (''ptok, trowa'') zaś w dialektach wielkopolskich jako dyftong [ɔw] (''ptołk, trołwa''). ⟨é⟩ uszło zwężeniu do [ɨ̞] (''rzyka, śniyg''), które na Kujawach oraz w środkowej części województwa łódzkiego przechodzi [i] po spółgłoskach palatalizowanych (''śnig''). W niektórych dialektach ponadto częściowo zachowana jest odrębna wymowa pochylonego ⟨á⟩ jako [ɑ~ɒ], pochylonego ⟨é⟩ jako [e] oraz pochylonego ⟨ó⟩ jako [o]. | * ''Zanik samogłosek pochylonych'' polegał na zaniku [[Samogłoski pochylone|samogłosek pochylonych]] ⟨á⟩ (''pták'', ''tráwa''), ⟨é⟩ (''rzéka, śniég'') oraz ⟨ó⟩ (''łódka'', ''róża''), realizowanych odpowiednio jako fonemy /ɑ~ɒ/, /e/ oraz /o/, które do {{abbr|XVIII|osiemnastego}} wieku uległy defonologizacji odpowiednio z /a/, /ɛ/ oraz /u/ (zapisywanym wciąż ⟨ó⟩). Pomimo tego, w niektórych dialektach nadal samogłoski pochylone są wymawiane inaczej niż ich jasne odpowiedniki: ⟨á⟩ w dialektach małopolskich wymawiane jest jak [ɔ] (''ptok, trowa'') zaś w dialektach wielkopolskich jako dyftong [ɔw] (''ptołk, trołwa''). ⟨é⟩ uszło zwężeniu do [ɨ̞] (''rzyka, śniyg''), które na Kujawach oraz w środkowej części województwa łódzkiego przechodzi [i] po spółgłoskach palatalizowanych (''śnig''). W niektórych dialektach ponadto częściowo zachowana jest odrębna wymowa pochylonego ⟨á⟩ jako [ɑ~ɒ], pochylonego ⟨é⟩ jako [e] oraz pochylonego ⟨ó⟩ jako [o]. | ||
* ''Ubezdźwięcznienie wygłosowe'' ({{abbr|ang.|język angielski}} ''final-obstruent devoicing'', ''terminal devoicing'') polega na tym, że dźwięczne obstruenty ulegają ubezdźwięcznieniu w wygłosie wyrazu. W połączeniu z zanikiem samogłosek pochylonych prowadzi to do serii homofonów ''bóg'', ''buk'' oraz ''Bug'', wszystkie wymawiane /buk/. | * ''Ubezdźwięcznienie wygłosowe'' ({{abbr|ang.|język angielski}} ''final-obstruent devoicing'', ''terminal devoicing'') polega na tym, że dźwięczne obstruenty ulegają ubezdźwięcznieniu w wygłosie wyrazu. W połączeniu z zanikiem samogłosek pochylonych prowadzi to do serii homofonów ''bóg'', ''buk'' oraz ''Bug'', wszystkie wymawiane /buk/. | ||