Defonologizacja: Różnice pomiędzy wersjami
m
brak opisu edycji
Angelfrost (dyskusja | edycje) |
Angelfrost (dyskusja | edycje) mNie podano opisu zmian |
||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
W wymowie krakowsko-poznańskiej (Wielkopolska, Śląsk i Małopolska bez Lubelszczyzny) [ŋ] jest alofonem /n/ przed spółgłoskami welarnymi /k/, /ɡ/ oraz /x/, co prowadzi do dalszej defonologizacji (konkretnie sekwencji /ɛ̃nW/ oraz /ɛnW/ wymawianych [ɛŋW], gdzie W – spółgłoska welarna): wyraz ''piosenka'' [pʲɔˈsɛŋka] tworzy rym dokładny ze słowem ''ręka'' [ˈrɛŋka]. | W wymowie krakowsko-poznańskiej (Wielkopolska, Śląsk i Małopolska bez Lubelszczyzny) [ŋ] jest alofonem /n/ przed spółgłoskami welarnymi /k/, /ɡ/ oraz /x/, co prowadzi do dalszej defonologizacji (konkretnie sekwencji /ɛ̃nW/ oraz /ɛnW/ wymawianych [ɛŋW], gdzie W – spółgłoska welarna): wyraz ''piosenka'' [pʲɔˈsɛŋka] tworzy rym dokładny ze słowem ''ręka'' [ˈrɛŋka]. | ||
Pozostałe przykłady defonologizacji: | |||
* ''Zanik dźwięcznego ⟨h⟩'' polegał na defonologizacji fonemu /ɦ/ zwanego "dźwięcznym ''h''" oraz fonemu /x/ zapisywanego ⟨ch⟩. Dźwięczne /ɦ/ nadal jest wymawiane w miejscu ⟨h⟩ przez dialekty podhalańskie i kresowe oraz późniejsze wywodzące się z tychże ({{abbr|m.in.|między innymi}} wiele Polaków zamieszkałych na Ziemiach Odzyskanych przyniosło ze sobą wymowę /ɦ/ wraz z przesiedleniem z polskich kresów wschodnich). | |||
* ''Zanik samogłosek pochylonych'' polegał na zaniku samogłosek pochylonych ⟨á⟩ (''pták'', ''tráwa''), ⟨é⟩ (''rzéka, śniég'') oraz ⟨ó⟩ (''łódka'', ''róża''), realizowanych odpowiednio jako fonemy /ɑ~ɒ/, /e/ oraz /o/, które do {{abbr|XVIII|osiemnastego}} wieku uległy defonologizacji odpowiednio z /a/, /ɛ/ oraz /u/ (zapisywanym wciąż ⟨ó⟩). Pomimo tego, w niektórych dialektach nadal samogłoski pochylone są wymawiane inaczej niż ich jasne odpowiedniki: ⟨á⟩ w dialektach małopolskich wymawiane jest jak [ɔ] (''ptok, trowa'') zaś w dialektach wielkopolskich jako dyftong [ɔw] (''ptołk, trołwa''). ⟨é⟩ uszło zwężeniu do [ɨ̞] (''rzyka, śniyg''), które na Kujawach oraz w środkowej części województwa łódzkiego przechodzi [i] po spółgłoskach palatalizowanych (''śnig''). W niektórych dialektach ponadto częściowo zachowana jest odrębna wymowa pochylonego ⟨á⟩ jako [ɑ~ɒ], pochylonego ⟨é⟩ jako [e] oraz pochylonego ⟨ó⟩ jako [o]. | |||
* ''Ubezdźwięcznienie wygłosowe'' ({{abbr|ang.|język angielski}} ''final-obstruent devoicing'', ''terminal devoicing'') polega na tym, że dźwięczne obstruenty ulegają ubezdźwięcznieniu w wygłosie wyrazu. W połączeniu z zanikiem samogłosek pochylonych prowadzi to do serii homofonów ''bóg'', ''buk'' oraz ''Bug'', wszystkie wymawiane /buk/. | |||
=== Język angielski === | === Język angielski === | ||
| Linia 54: | Linia 59: | ||
==== Spółgłoski ==== | ==== Spółgłoski ==== | ||
* ''Wine-whine merger'' (''glide cluster reduction'') polega na defonologizacji /hw/ w słowie ''whine'' /hwaɪn/ (zazwyczaj realizowanego [ʍ], bezdźwięczne "ł") oraz /w/ w słowie ''wine'' /waɪn/. Przed zaokrąglonymi samogłoskami zaszedł inny proces, a mianowicie przejście /hw/ w /h/, {{abbr|np.|na przykład}} w słowie ''who'' /huː/. Współcześnie w większości dialektów słowa ''wine'' i ''whine'' wymawiane są identycznie jako [waɪn]. Słowa te są odróżniane w większości akcentów szkockich i irlandzkich oraz w niektórych akcentach południowoamerykańskich (chociażby akcent Franka Underwooda w serialu ''House of Cards''): ''wine'' jest wymawiane dźwięcznie [waɪn], zaś ''whine'' bezdźwięcznie [ʍaɪn]. Inne pary rozróżniane w tych akcentach to chociażby ''witch'' i ''which'' czy ''weather'' i ''whether''. Niektóre osoby posługujące się RP mogą używać tradycyjnej wymowy /hw/ ze względów estetycznych oraz stylistycznych, ale zazwyczaj jest to świadoma decyzja, aniżeli naturalna cecha. | * ''Wine-whine merger'' (''glide cluster reduction'') polega na defonologizacji zbitki ⟨wh⟩ /hw/ w słowie ''whine'' /hwaɪn/ (zazwyczaj realizowanego [ʍ], bezdźwięczne "ł") oraz /w/ w słowie ''wine'' /waɪn/. Przed zaokrąglonymi samogłoskami zaszedł inny proces, a mianowicie przejście /hw/ w /h/, {{abbr|np.|na przykład}} w słowie ''who'' /huː/. Współcześnie w większości dialektów słowa ''wine'' i ''whine'' wymawiane są identycznie jako [waɪn]. Słowa te są odróżniane w większości akcentów szkockich i irlandzkich oraz w niektórych akcentach południowoamerykańskich (chociażby akcent Franka Underwooda w serialu ''House of Cards''): ''wine'' jest wymawiane dźwięcznie [waɪn], zaś ''whine'' bezdźwięcznie [ʍaɪn]. Inne pary rozróżniane w tych akcentach to chociażby ''witch'' i ''which'' czy ''weather'' i ''whether''. Niektóre osoby posługujące się RP mogą używać tradycyjnej wymowy /hw/ ze względów estetycznych oraz stylistycznych, ale zazwyczaj jest to świadoma decyzja, aniżeli naturalna cecha. | ||
[[Kategoria:Lingwistyka]] | [[Kategoria:Lingwistyka]] | ||