Ligatury: Różnice pomiędzy wersjami
m
→Symbole wywodzące się z ligatur
Nie podano opisu zmian |
Angelfrost (dyskusja | edycje) |
||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
Ligatury były również wcześniej używane w międzynarodowym alfabecie fonetycznym IPA w celu znaczenia afrykat: ⟨ʦ ʣ, ʧ ʤ, ʨ ʥ⟩. Współcześnie stosuje się łuk nad dwoma osobnymi znakami w celu podkreślenia afrykacji: ⟨t͡s d͡z, t͡ʃ d͡ʒ, t͡ɕ d͡ʑ⟩, lub pod, jeżeli jest to czytelniejsze: ⟨t͜s d͜z, t͜ʃ d͜ʒ, t͜ɕ d͜ʑ⟩. Rzadszą, ale również współcześnie stosowaną notacją jest zapisanie końcowej fazy artykulacji w formie indeksu górnego: ⟨t<sup>s</sup> d<sup>z</sup>, t<sup>ʃ</sup> d<sup>ʒ</sup>, t<sup>ɕ</sup> d<sup>ʑ</sup>⟩. | Ligatury były również wcześniej używane w międzynarodowym alfabecie fonetycznym IPA w celu znaczenia afrykat: ⟨ʦ ʣ, ʧ ʤ, ʨ ʥ⟩. Współcześnie stosuje się łuk nad dwoma osobnymi znakami w celu podkreślenia afrykacji: ⟨t͡s d͡z, t͡ʃ d͡ʒ, t͡ɕ d͡ʑ⟩, lub pod, jeżeli jest to czytelniejsze: ⟨t͜s d͜z, t͜ʃ d͜ʒ, t͜ɕ d͜ʑ⟩. Rzadszą, ale również współcześnie stosowaną notacją jest zapisanie końcowej fazy artykulacji w formie indeksu górnego: ⟨t<sup>s</sup> d<sup>z</sup>, t<sup>ʃ</sup> d<sup>ʒ</sup>, t<sup>ɕ</sup> d<sup>ʑ</sup>⟩. | ||
== Symbole wywodzące się z ligatur == | |||
Poniżej znajduje się tabela z symbolami bądź literami wywodzącymi się z ligatur: | |||
{| class="wikitable" | |||
! Symbol | |||
! Objaśnienie | |||
|- | |||
| '''@''' | |||
| Znak ''@'' pierwotnie był ligaturą łacińskiego przyimka ''ad'', co znaczy "ku", "do". | |||
|- | |||
| '''&''' | |||
| Znak ''&'' pierwotnie był ligaturą łacińskiego spójnika ''et'', co znaczy "i". | |||
|- | |||
| '''ß''' | |||
| Litera ''ß'' wyewoluowała z ligatury dwuznaku ''sz'', historycznie zapisywanego ''ſʒ'' (stąd też nazwa ''Eszett'': ''Es'' + ''Zett''). | |||
|} | |||
== Implementacja == | == Implementacja == | ||
| Linia 27: | Linia 44: | ||
=== CSS === | === CSS === | ||
W CSS-ie istnieje właściwość <code>font-variant-ligatures</code>, która może przyjmować następujące wartości: <code>common-ligatures</code>, <code>discretionary-ligatures</code>, <code>historical-ligatures</code> oraz ponadto <code>contextual</code> (dla odmian kontekstowych zdefiniowanych w {{kod|calt}}). | W CSS-ie istnieje właściwość <code>font-variant-ligatures</code>, która może przyjmować następujące wartości: <code>common-ligatures</code>, <code>discretionary-ligatures</code>, <code>historical-ligatures</code> oraz ponadto <code>contextual</code> (dla odmian kontekstowych zdefiniowanych w {{kod|calt}}). | ||
== Użycie == | == Użycie == | ||
| Linia 57: | Linia 64: | ||
W niektórych profesjonalnych fontach autorzy w zastępstwie bądź obok ligatur implementują również wariant krótkiego, niekolidującego ''f'', który za sprawą OpenType – a konkretnie odmian kontekstowych ({{kod|calt}}) – jest podmieniany gdy występuje przed ''i'', ''l'', {{abbr|etc.|et cetera}} Takie rozwiązanie może być stosowane zamiast ligatur ze względów ortograficznych, {{abbr|m.in.|między innymi}} w języku tureckim czy niemieckim, bądź w dowolnym języku jako wybór stylistyczny. | W niektórych profesjonalnych fontach autorzy w zastępstwie bądź obok ligatur implementują również wariant krótkiego, niekolidującego ''f'', który za sprawą OpenType – a konkretnie odmian kontekstowych ({{kod|calt}}) – jest podmieniany gdy występuje przed ''i'', ''l'', {{abbr|etc.|et cetera}} Takie rozwiązanie może być stosowane zamiast ligatur ze względów ortograficznych, {{abbr|m.in.|między innymi}} w języku tureckim czy niemieckim, bądź w dowolnym języku jako wybór stylistyczny. | ||
== Ligatury w alfabetach innych niż łaciński == | == Ligatury w alfabetach innych niż łaciński == | ||
=== Alfabet grecki === | === Alfabet grecki === | ||
Historycznie popularna była ligatura Ϗ oznaczająca spójnik και ("i", "a"). Spójnik ten był w grece najpopularniejszym słowem. | Historycznie popularna była ligatura Ϗ oznaczająca spójnik και ("i", "a"). Spójnik ten był w grece najpopularniejszym słowem. | ||
=== Cyrylica === | === Cyrylica === | ||
==== Cerkiewnosłowiański ==== | ==== Cerkiewnosłowiański ==== | ||
W cyrylicy cerkiewnosłowiańskiej występuje wiele liter będących ligaturami. Litera Ѹ to ligatura greckiego dwuznaku ου. Ponadto, w cyrylicy cerkiewnosłowiańskiej brak litery J – jej funkcję przejęły ligatury litery І i samogłosek – Ꙗꙗ (ja), Ѥѥ (je), Юю (ju), Ѩѩ (ję), Ѭѭ (ją). Ligatura Юю zawiera w sobie nie о, lecz wspomnianą wcześniej ligaturę ѹ. Ligaturą jest też litera Ѿ, ligatura ѠТ. | |||
W cyrylicy cerkiewnosłowiańskiej występuje wiele liter będących ligaturami. Litera Ѹ to ligatura greckiego dwuznaku ου. Ponadto, w cyrylicy cerkiewnosłowiańskiej brak litery J | |||
=== Alfabet arabski === | === Alfabet arabski === | ||
Częste arabskie ligatury to ﷲ ("Allah", czyli "Bóg") i ﻻ (złożenie liter lam i alif). | Częste arabskie ligatury to ﷲ ("Allah", czyli "Bóg") i ﻻ (złożenie liter lam i alif). | ||
=== Devanagari === | === Devanagari === | ||
W devanagari jest bardzo wiele ligatur. Najbardziej znana z nich to ligatura ॐ (om). | W devanagari jest bardzo wiele ligatur. Najbardziej znana z nich to ligatura ॐ (om). | ||